Fındığın kâbusuna karşı samuray arısının ardından "hunili tuzak" devrede

DHA'nın haberine göre, Türkiye'nin dünya ticaretinde lider olduğu fındıkta verim ile kalite kaybına yol açan, fındık başta olmak üzere bahçelerde yapraklarını yiyip, suyunu emdiği bitkilerin kökünü de kurutan "kahverengi kokarca" adlı istilacı böceğe karşı başlatılan mücadele sürüyor.

Bölgede böceğe karşı kimyasal ve biyolojik mücadeleye takviye olarak geliştirilen yapışkan tuzakların da devreye alınmasının ardından biyoteknik mücadelenin bir parçası olan funnel tuzaklar da kurulmaya başlandı.

Kurulan tuzakların içerisine kahverengi kokarcaları cezbeden madde olan feromon konuldu. Eylül ayına kadar kurulacak olan 20 bin funnel tuzak ve haziran ayında doğaya salınacak olan 50 bin samuray arısıyla bahçelerin kahverengi kokarcalardan koruması hedefleniyor.

Trabzon İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nde görevli Ziraat Mühendisi Engin Pehlivan, eylül ayında kadar 20 bin funnel tuzağın fındıklıklara asılacağını söyledi.

Engin Pehlivan, ""Yaptığımız bu funnel tuzak çalışması, biyoteknik mücadelenin bir parçasıdır. Feromonlu tuzakları, belirlediğimiz lokasyonlardaki fındık bahçelerine yerleştiriyoruz. Kahverengi kokarcayı, kimyasal ve kalıntı olmaksızın belli bir noktaya çekerek imhasını sağlıyoruz. Kahverengi kokarca için tasarlanmış olan bu tuzakların 20 bin tanesini 1 Eylül'e kadar fındıklıklarımıza asmış olacağız. Bu tuzaklama bizim için büyük bir şans. Tuzakları, bakanlığımızın göndermiş olduğu ödenekler ile temin ederek üreticilerimizin bahçesine yerleştiriyoruz. Üreticilerimizi de biyoteknik mücadeleyi benimsetmeye çalışıyoruz" dedi.

Pehlivan, kahverengi kokarcayı cezbedecek olan maddenin (feromon) olduğunu ve buna geldiklerini belirterek, "Üreticimizin kimyasal ilaç kullanma noktasındaki tedirginliğini de önlemiş oluyoruz. En büyük mücadeleyi kahverengi kokarcaya karşı feromonlu funnel tuzaklarıyla gerçekleştiriyoruz. Feromonlu tuzak ve haziran ayında salınımını gerçekleştireceğimiz samuray arısıyla kahverengi kokarcanın ekonomik zarar seviyesini alta çekmesini hedefliyoruz" diye konuştu.

Pehlivan, "Tuzağımızın içerisinde kahverengi kokarcayı cezbetmeye yarayan ve 2 parçadan oluşan feromon paketimiz var. Bunun içerisinde 3 tane biyokimyasal madde emdirilmiş, kokarcayı bu noktaya toplamaya yarayan feromon var. Toplama haznesi ve 2 adet hunisi var. Tüm maharet cezbedici feromonlardadır. Uzun vadeli ve sağlam olması açısından da haznesinin bidon olmasını tercih ettik" şeklinde konuştu.

50 bin samuray arısının doğaya salınacağını aktaran Trabzon İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nde görevli Ziraat Mühendisi Engin Pehlivan, "Samuray arısı, biyolojik mücadelede en güçlü silahlarımızdan birisi. Bu yıl Trabzon'da 50 bin samuray arısının doğaya salınımını gerçekleştireceğiz. Geçen yıl 103 lokasyonlara 10 bin tanesinin salınımını yapmıştık. Türkiye genelinde bu rakam 1 milyon. Sahadaki uygulamalarımızı gerçekleştiriyoruz. Kahverengi kokarcaların olmadığı noktalarda yapışkan tuzaklar ile zararlının yoğunluğunu ve yönelimini tespit etmeye çalışıyoruz. Funnel ve yapışkan tuzaklarla zararlıyı tespit ederek, yoğunluk seviyesini alta çekmek için sahadaki çalışmalarımızı sürdürüyoruz" ifadelerini kullandı.

Öte yandan, Giresun Üniversitesi Fındık İhtisas Koordinatörlüğünce, Giresun'da fındık bahçelerinde kahverengi kokarca popülasyonu ve zarar yoğunluğunun belirlenmesine yönelik araştırma projesi yürütülüyor.

Koordinatör Yardımcısı Doç. Dr. Ali Turan, AA muhabirine, kahverengi kokarcanın fındıkta kalite ve verim kaybına yol açtığını söyledi. Turan, zararlının, fındık bahçelerindeki popülasyon yoğunluğunu, mevsimsel dağılımını ortaya koymak, zararlının, fındığın fiziksel ve kimyasal özelliklerine verdiği zararı belirlemek amacıyla 2025 Ocak'ta "Giresun İlinde Fındık Bahçelerinde Bulunan Kahverengi Kokarca Popülasyon ve Zarar Yoğunluğunun Belirlenmesi Projesi"ni hayata geçirdiklerini ifade etti. Giresun genelinde sahil, orta ve yüksek kesimlerdeki fındık üretimi yapılan tüm bahçelerde araştırma yapılması hedeflenen projenin 1,5 yılda tamamlanacağını belirten Turan, "Buralarda böceğin öncelikle çıkış zamanı yoğunluğunu belirleyeceğiz. Daha sonra da hasat sonrasında örnekler alarak inceleyeceğiz. Ne tür değişiklikler yapıyor, bunları ortaya koyacağız" dedi.

Turan, üniversite tarafından desteklenen projeyle kahverengi kokarca zararlarının yanı sıra çözüm önerilerini ortaya koymayı amaçladıklarının altını çizerek, "Hedefimiz, fındıkta kahverengi kokarca ne kadar zarar oluşturuyor, randımanı ne kadar etkiliyor bunları belirlemek." diye konuştu.

Kahverengi kokarcanın fındıktaki zararına ilişkin daha önce kısıtlı alanda yaptıkları araştırmalarda, fındığın 30 randımanın altına düştüğünü tespit ettiklerini vurgulayan Turan, "TMO'nun alım şartları var. Bazı bahçelerdeki fındıklar, bu şartları taşımıyor. Dolayısıyla üretici bunu satamayacak. Giresun'un ilçelerinde sahil, orta ve yüksek kollarda aldığımız örneklerde bunları belirlemeye çalışacağız" ifadelerini kullandı. Doç. Dr. Ali Turan, proje çerçevesinde zararlının fındığın kimyasal özelliklerine etkilerinin de inceleneceğine dikkati çekerek, şunları kaydetti:

"Fındığın kimyasal özellikleri var. Özellikle doymamış yağ asitleri insan sağlığı açısından çok önemli. Kalp damar hastalıklarına, kolesterole iyi geliyor. Bu özelliği hangi düzeyde etkilemekte, tüm bunları ortaya koyacağız. Üreticinin kaybı hangi düzeyde olacak. Bu çalışma sonuncunda ilde bunları ortaya koymuş olacağız."

Turan, kahverengi kokarca zararlısının sebep olduğu zarara ilişkin daha önce belirli alanlarda yaptıkları araştırmalar sonucunda elde edilen verilere ilişkin de şu değerlendirmede bulundu: "Daha önceki çalışmalarımızda da zararlı sürecini takip ediyoruz. Randıman düşüklüğüne, dolayısıyla da fındıkta kalite kayıplarına sebebiyet veriyor. Böceğin emgi yaptığı yerde oksidasyon oluşuyor. Bu da fındığın bozulmasına, raf ömrünün kısalmasına neden oluyor, çikolata ve diğer ürünlerde kullanımını engelliyor. Bu değerler üzerinden çalışmalarımız devam ediyor. Geçmiş yıllarda yaptığımız çalışmalarda bazı değerler elde ettik. Örneğin fındıklarda ilk bozulmanın göstergesi serbest yağ asitliğidir. Fındıkta normalde yüzde 0,4 ve altında olması gereken oleik asit miktarının, böcek emgisi olan üründe yüzde 1,5 hatta 2'lere çıktığını tespit ettik."

Turan, kahverengi kokarcanın Giresun'da geçen yıl fındığa zarar vermeye başladığına işaret ederek, "İklimin uygun olduğu bu dönemlerde çıkışlar başladı. Zarar yoğunluğunu takip edip, bu çalışmamızı devam ettireceğiz" dedi.

Doç. Dr. Ali Turan, proje kapsamında bu dönemde fındık bahçelerinde kahverengi kokarcanın yayılım sürecini izlediklerini de sözlerine ekledi.