Kartaca nerede? Kartaca hangi şehirde, ilde, bölgede?
Antik dünyanın süper güçlerinden biri, Roma İmparatorluğu'nun en büyük rakibi ve fillerle Alpleri aşan efsanevi komutan Hannibal'in anavatanı... Burası, bir zamanlar Akdeniz'e hükmeden Fenikeli denizcilerin kurduğu görkemli ve zengin bir medeniyet olan Kartaca'dır. Adı, tarih kitaplarında Roma ile olan ölümcül mücadelesi, ticari dehası ve trajik sonuyla anılan bu yer, bugün hem bir arkeolojik hazine hem de modern bir yaşam alanıdır. Peki, bu efsanevi kent tam olarak Kartaca nerede?
Bu görkemli imparatorluğun kaderi, Romalı senatör Cato'nun meşhur "Carthago delenda est" yani "Kartaca yıkılmalıdır" nidasıyla mühürlenmiştir. Bugün aynı topraklarda yükselen modern Kartaca ise, antik kalıntıların arasında Tunus'un en seçkin yerleşim yerlerinden birine ev sahipliği yaparak, geçmişin trajedisiyle bugünün sükunetini bir arada barındırıyor. Bu durum, Kartaca'yı sadece bir harita üzerindeki bir noktadan çok daha fazlası haline getirir.
KARTACA NEREDE VE COĞRAFİ KONUMU NEDİR?
Antik dünyanın en önemli liman kentlerinden biri olan Kartaca, Kuzey Afrika'da, Akdeniz kıyısında son derece stratejik bir noktada yer alır. Günümüz Tunus'unun başkenti olan Tunus şehrinin hemen kuzeydoğusunda, Tunus Körfezi'ne uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Bu konum, ona Doğu ve Batı Akdeniz arasındaki deniz ticaret yollarını kontrol etme konusunda muazzam bir avantaj sağlamıştır. Tarihi boyunca zenginliğinin ve gücünün kaynağı, bu eşsiz coğrafi konum olmuştur.
Kartaca'nın coğrafyasını ve dehasını en iyi anlatan unsur, antik limanlarıdır. O dönem için birer mühendislik harikası olan bu limanlar, iç içe geçmiş iki bölümden oluşuyordu: Dışarıda, ticaret gemileri için tasarlanmış büyük bir dikdörtgen ticari liman ve onun hemen arkasında, gizli bir kanal ile bağlanan, 220 savaş gemisini barındırabilen dairesel bir askeri liman (cothon). Bu yapı, Kartaca'nın deniz gücünün kalbiydi. Bugün bu limanların kalıntıları, modern yerleşimin ortasında hala görülebilmektedir ve şehrin denizci ruhunun bir kanıtı olarak durmaktadır.
KARTACA HANGİ ÜLKEDE YER ALIR?
Bugünkü Kartaca, Akdeniz'in güney kıyısında yer alan Tunus Cumhuriyeti'nin sınırları içindedir. Dolayısıyla Kartaca hangi ülkede sorusunun yanıtı Tunus'tur. Ancak Kartaca, Türkiye'deki idari yapıya benzer şekilde ayrı bir "il" veya kendi başına büyük bir "şehir" değildir. Modern idari yapı içinde Kartaca, Tunus vilayetine (governorate) bağlı bir belediye ve başkent Tunus'un zengin ve seçkin bir banliyösüdür.
Bu nedenle, Kartaca hangi şehirde veya hangi ilde soruları, onun bugünkü gerçekliğini tam olarak yansıtmaz. Kartaca, devasa Tunus metropolünün bir parçası olarak kabul edilir. Coğrafi bölge olarak ise Kuzey Afrika'da, Mağrip olarak adlandırılan bölgede yer alır. Bu konumu, onu hem Afrika hem de Akdeniz medeniyetlerinin bir parçası yapar.
KARTACA'NIN TARİHTEKİ GÖRKEMLİ YÜKSELİŞİ
Modern bir yerleşim yeri olmasının çok ötesinde, Kartaca'nın asıl kimliği, M.Ö. 9. yüzyılda Fenikeli koloniciler tarafından kurulmasıyla başlayan ve Akdeniz tarihini şekillendiren görkemli geçmişinde yatar. Efsaneye göre şehir, Fenike'nin Sur kentinden kaçan Kraliçe Dido tarafından kurulmuştur. Kısa sürede denizcilik ve ticaretteki yetenekleri sayesinde Kartaca, küçük bir koloniden, Batı Akdeniz'in en güçlü imparatorluğuna dönüşmüştür. İspanya'dan Sicilya'ya, Sardinya'dan Kuzey Afrika kıyılarına kadar geniş bir alanda ticaret kolonileri kurarak denizaşırı bir imparatorluk yaratmışlardır.
Kartaca'nın bu yükselişi, kaçınılmaz olarak o dönemin bir diğer yükselen gücü olan Roma Cumhuriyeti ile çıkar çatışmasına yol açmıştır. M.Ö. 3. ve 2. yüzyıllarda Roma ve Kartaca arasında yaşanan ve "Pön Savaşları" olarak bilinen üç büyük savaş, antik dünyanın en kanlı ve en belirleyici mücadeleleridir. Bu savaşların en ünlü figürü ise, şüphesiz tarihin en büyük askeri dehalarından biri olarak kabul edilen Kartacalı komutan Hannibal Barka'dır. Hannibal'in II. Pön Savaşı sırasında savaş fillerini de içeren ordusuyla İspanya'dan yola çıkıp Pireneleri ve Alpleri aşarak İtalya'ya saldırması, askeri tarihin en cüretkar ve en inanılmaz seferlerinden biridir.
ROMA'NIN KÜLLERİNDEN DOĞAN ŞEHİR
Tarihin en acımasız emirlerinden biriyle tamamen yok edilen Kartaca, kaderin bir cilvesiyle, kendisini yıkan medeniyetin en önemli şehirlerinden biri olarak yeniden doğmuştur. Hannibal'in yarattığı büyük tehdidi asla unutmayan Roma, M.Ö. 146'da III. Pön Savaşı'nın sonunda Kartaca'yı ele geçirmiş, şehri tamamen yakıp yıkmış ve topraklarına tuz serperek lanetlemiştir. Ancak şehrin stratejik konumu o kadar değerliydi ki, yaklaşık bir yüzyıl sonra Jül Sezar ve İmparator Augustus, aynı yerde yeni bir Roma şehri inşa ettirmiştir.
"Colonia Julia Concordia Carthago" adıyla yeniden kurulan bu şehir, kısa sürede Roma Afrikası'nın başkenti ve Batı'da Roma'dan sonra en büyük ve en zengin şehirlerden biri haline gelmiştir. Bugün Kartaca'da ayakta kalan kalıntıların büyük bir kısmı, Pön döneminden çok, bu görkemli Roma dönemine aittir. O dönemin en büyük hamam komplekslerinden biri olan Antoninus Hamamları'nın kalıntıları, Roma tiyatrosu ve villaları, bu ikinci parlak dönemin tanıklarıdır. Bugün, hem Pön hem de Roma dönemine ait kalıntıları barındıran bu geniş arkeolojik alan, bir bütün olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. Modern Kartaca ise, bu tarihi kalıntıların arasında kurulmuş, Tunus Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na ev sahipliği yapan, sakin ve lüks bir yerleşim yeridir.
