Rüyalarınızı sıklıkla hatırlıyorsanız uykunuz kalitesiz olabilir: İşte rüyalar ve uykuya dair ilginç gerçekler
Rüyalar, uykunun en gizemli evresidir. Her gece zihnimiz, biz uyurken kendi sahnesini kurar; bazı rüyalar o kadar canlı ve gerçekçi olabilir ki sadece bir rüya olduğuna inanmak zorlaşır. Bazı rüyaları hatırlamak kolaydır ancak bazıları sadece silik bir anı gibi bir köşede kalır. Aslında bunun nedeni, beynin gece boyunca izlediği karmaşık uyku döngüsünde saklıdır. Peki bu kadar canlı ve karmaşık rüyalar nasıl ortaya çıkıyor? Prof. Dr. Uyku Hastalıkları Uzmanı /Nörolog Derya Karadeniz, Haberturk.com Editörü Başak Ergülen'in sorularını yanıtladı.
Rüyalar, zihnin geceleri kendi evrenini yarattığı bir sahnedir. Uyku sırasında beyin, duygular ve anılar arasında karmaşık bir ağ örer. Bazı rüyalar, adeta gerçekmiş gibi hissedilir; bazılarıysa sabah uyandığımızda duman gibi dağılır. Peki, rüya görmenin ve uykunun arasında nasıl bir ilişki var? Konuyu, Prof. Dr. Uyku Hastalıkları Uzmanı /Nörolog Derya Karadeniz ile konuştuk.
Beynin gece haritasına kısa bir bakış
"Uykunun iki ana dönemi vardır; Non-REM ve REM uykusu. Non-REM kendi içinde 1, 2 ve 3 olmak üzere üç evreye ayrılır. Biz her gece uykuya daldıktan sonra, ilk Non-REM evrelerine gireriz; sırasıyla 1, 2 ve 3. evrelerden geçer, ardından REM’e geçeriz. Beynimiz bir süre REM’de kaldıktan sonra tekrar 1-2-3 Non-REM evrelerine döner. Bu döngüye uyku siklusu denir. Yani uyku, birbirini izleyen bu sikluslar halinde devam eder."
REM uykusu: Gerçek ve senaryolu rüyaların evresi
"REM uykusunun özelliği; canlı, senaryosu olan, duyguların dâhil olduğu dönemdir. Non-REM döneminde de rüya görülür ancak bu rüyalar daha basit, senaryosuz ve genellikle günlük aktivitelerle ilgilidir. Buna karşın REM uykusunda gördüğümüz rüyalar canlı, duygusal ve senaryoludur.
Normal bir uykuda hepimiz her gece bu rüyaları görürüz ancak çoğunu hatırlamayız. Bu çok doğaldır çünkü beyin rüyayı görür, ardından uykusuna devam eder. Bazen aynı rüyaya bir sonraki REM döneminde devam etmek de mümkündür."
Beyin uyku sırasında da aktif olarak çalışıyor
"REM evresinde, beyinde bazı bölgeler aktif olarak çalışır: hafıza ile ilgili bölgeler, duyguları yöneten alanlar ve rüya gördüğümüz için görme ile ilgili bölgeler oldukça aktiftir. Buna karşılık hareket etmemizi sağlayan bölgeler ise devre dışıdır.
REM döneminde renkli ve canlı rüya görürüz; bu rüyalar hafızamızda depolanmış duygularımızla birlikte ortaya çıkan, senaryolu rüyalardır fakat bu sırada hareket edemeyiz; bu, REM’in normal bir özelliğidir."
Rüyaları hatırlamak iyi uyku demek değildir
"Eğer REM uykusu bozuluyorsa, bu genellikle uyku apnesi veya uykuda hareket bozuklukları gibi nedenlerle olur. REM sırasında uyanmaya sebep olan bu bozukluklar, rüya hatırlamayı artırır çünkü REM parçalandığında beyin uyanmaya meyilli hale gelir dolayısıyla rüyaları sık hatırlamak, uykunun kalitesiz olduğunu gösterir.
REM uykusu genellikle sabaha karşı yoğun yaşanır. Eğer alarm, kişi REM evresindeyken çalarsa rüya hatırlanır; ancak öğlene doğru bu hatırlama kaybolur. Rüyalarını hatırlamayanlar, genellikle kesintisiz REM uykusu yaşamaktadır."
REM uykusu düşündüğünüzden daha önemli
"Ertesi gün fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak iyi hissetmemizi sağlayan tek unsur REM uykusu değildir.
Örneğin, Non-REM 3 evresi fiziksel yenilenme ve onarımı sağlar; bağışıklık sistemimizin toparlanmasına katkıda bulunur. Metabolizma ve hormonlarla ilgili düzenlemeler de bu derin Non-REM evresinde gerçekleşir. Yani sadece REM değil, uykunun tüm evreleri belli oranlarda yaşanmalıdır.
REM uykusu hafıza ve duygusal dengeyle ilgilenirken, derin Non-REM evresi metabolizmanın düzenlenmesi ve bağışıklık sisteminin güçlenmesi için gereklidir. Hormonel denge de Non-REM döneminde sağlanır."
REM uykusu: Duygusal denge ve öğrenmenin sırrı
"REM uykusunun en önemli görevlerinden biri duygu durumumuzu düzenlemek, yani ertesi güne duygusal olarak daha dengeli başlamamızı sağlamaktır. Ayrıca bazı hafıza türlerinin düzenlenmesinde de önemli rol oynar. Örneğin “örtük hafıza” dediğimiz; ayakkabı bağlamak, bisiklete binmek, araba kullanmak gibi otomatikleşmiş beceriler bu dönemde pekiştirilir.
REM uykusu, yaşadığımız olayların beynimize kazınmasını sağlar. Hafıza ve duygusal toparlanmayı destekler. Her gece, uykunun süresine bağlı olarak en az 3 ila 5 kez REM evresine gireriz."
Uykusuzluk sadece uyumamak değildir
"Bir duruma “uykusuzluk hastalığı” diyebilmemiz için, bu uykusuzluğun gündüz belirtilerine yol açması gerekir. Yani kişi yorgun hissediyorsa, baş ağrısı, göz yanması, mide-bağırsak rahatsızlığı, unutkanlık, kilo artışı veya metabolik bozulma yaşıyorsa ve bu belirtiler uykusuzluğa bağlıysa, o zaman hastalıktan söz edebiliriz."
