B12 eksikliği neden olur? Sağlığımıza etkileri nelerdir?

Kendinizi sıklıkla yorgun ve bitkin hissediyorsanız, unutkanlık ve hatırlamakta zorlanma gibi durumlarda en çok söylenenlerden biri B12 eksikliğidir. Peki, B12 eksikliği nelere yol açar? İşte detaylar...

Giriş: 02.01.2025 - 15:30 Güncelleme: 02.01.2025 - 15:30

Suda çözünebilen vitaminler grubunun içerisinde, en önemlilerinden biri olan B12 vitamini, yapısındaki kobalt minerali nedeniyle kobalamin olarak da bilinmektedir. Sağlıklı yetişkin bir bireyin vücudunda yarısı karaciğerlerde olmak üzere pek çok organda toplam 4 miligram depo halinde bulunan B12 vitamini, genelde hayvansal gıdalarda bulunmaktadır.

Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini, süt ürünleri, balık, et gibi ürünlerde yer alan, kırmızı kan hücresi oluşumunda, beyin ve sinir fonksiyonlarında ve DNA üretiminde önemli bir role sahip olan vücut tarafından üretilemeyen suda çözünen bir vitamindir. B12 tüketilen gıdalardan proteine bağlanarak mide içerisinde enzimler ve hidroklorik asit tarafından serbest forma dönüştürülür.

REKLAM

B12 eksikliği, yetersiz beslenme, vitamin emilimini engelleyen metabolik bozukluklar ve bazı ilaçların kullanımı sonucu, kansızlık, yorgunluk, hafıza sorunları, el ve ayaklarda karıncalanma, iştah ve kilo kaybı, ağız ülserleri, nefes darlığı ve cilt renginin solgunlaşması gibi belirtilerin görüldüğü vitamin eksikliğidir.

B12 vitamini sinir tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, vücut hücrelerinin oluşumunu kendini yenilemesini ve uzun yaşamasını sağlar. Aynı zamanda B12 sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştıran vitaminler arasında yer alır. Öte yandan vücuda yeterli miktarda alınan B12 vitamini hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye de yardımcı olabilmektedir. B12 faydaları şöyle sıralanabilir:

- Sinir sisteminin hızlı ve doğru çalışmasını sağlar

- B12 vitamini eksikliği, düşük bilişsel işlev ile ilişkili olduğundan vücuda alınan B12 vitamini demansı önler

- B12 vitamini organik bileşikleri sayesinde vücuttaki enerjiyi artırır

- Folik asitle beraber çalışarak kansızlığa karşı etkili olur

- Karbonhidratların enerjiye çevrilmesini sağlayarak şeker kullanımının iyileşmesini sağlar

- Kandaki amino asit (homosistein) miktarını azaltarak kalp ve kan damarları hastalıklarını önler

REKLAM

B12 eksikliği, vücudu birçok açıdan olumsuz etkileyerek hayati fonksiyonlarda aksamalara yol açar. En belirgin etkilerinden biri, kırmızı kan hücrelerinin üretiminin azalmasıyla ortaya çıkan anemi ve bunun sonucunda yorgunluk, halsizlik ve nefes darlığı gibi belirtilerdir. Sinir sistemi üzerinde de ciddi etkileri bulunur. Unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü, uyuşma, karıncalanma ve denge problemleri gibi sorunlar görülebilir. Ayrıca ruhsal değişiklikler, depresyon ve sinir hasarı gibi uzun vadeli problemler yaşanabilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması, enerji düşüklüğü ve metabolizma bozuklukları da B12 eksikliğinin diğer önemli sonuçları arasında yer alır.

Erken tanı konulmadığında periferik nöropati (el ve ayaklarda his kaybı, ağrı ve karıncalanma), subakut kombine dejenerasyon (omurilikte sinir liflerinin zarar görmesiyle kas kontrolünün kaybı) ve optik nöropati (görme sinirlerinde hasar nedeniyle görme kaybı) gibi gibi kalıcı sinir hasarlarına yol açabilir.

- Yorgunluk ve halsizlik,

- Soluk veya sarımsı cilt (sarılık),

- Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma,

- Denge ve koordinasyon sorunları,

- Konsantrasyon güçlüğü ve unutkanlık,

- Ruh hali değişiklikleri, depresyon veya irritabilite,

- Kas güçsüzlüğü,

- İştahsızlık ve kilo kaybı,

- Dil şişmesi ve ağrısı,

- Hızlı kalp atışı veya nefes darlığı.

REKLAM

Bu belirtiler, B12 vitamini eksikliği durumunda meydana gelebilir ve erken teşhis ile tedavi edilmesi önemlidir. Sağlıklı bir diyet ile B12 vitamini alımını artırmak, bu eksikliği önlemede etkili bir yol olacaktır.

B12 eksikliği, vücutta ciddi rahatsızlıklara ve hastalıklara yol açabilir. En yaygın etkilerinden biri, kırmızı kan hücrelerinin üretiminin azalmasıyla ortaya çıkan pernisiyöz anemidir ve yorgunluk, halsizlik ve nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösterir. Sinir sistemi üzerinde de periferik nöropati (el ve ayaklarda his kaybı ve karıncalanma), subakut kombine dejenerasyon (omurilikte sinir liflerinin zarar görmesiyle hareket kontrolünün kaybı) ve optik nöropati (görme sinirlerinde hasar nedeniyle görme kaybı) gibi ciddi sinir rahatsızlıklarına yol açarak büyük hasarlara neden olabilir.

Ayrıca, unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü ve depresyon gibi nörolojik ve psikolojik sorunlar gelişebilir. Bu eksiklik, bağışıklık sisteminin zayıflamasına, enerji metabolizmasının bozulmasına ve ilerleyen durumlarda kalıcı hasarlara neden olarak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Erken teşhis edilmediğinde bu durumların tedavisi daha zor hale gelebilir.

REKLAM

B12 vitamini eksikliği, farklı nedenlerle pek çok bireyde ortaya çıkabilir. Özellikle vejetaryen ve vegan diyet uygulayanlar, mide veya bağırsak ameliyatı geçirenler, Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlığı yaşayanlar ve yaşlı bireyler risk altındadır. Ayrıca, B12 emilimini etkileyen bazı sağlık koşulları bulunan kişiler de bu eksiklikten etkilenebilir. Bu grupların düzenli B12 takviyesi alması önemlidir.

- Vejetaryen ve veganlar: Hayvansal ürünleri tüketmedikleri için bu gruptaki bireylerde B12 eksikliği riski yüksektir.

- Yaşlı bireyler: İlerleyen yaş, B12 vitamininin emiliminde azalma yaratabilir.

- Bağırsak hastalığı olanlar: Crohn hastalığı, çölyak gibi rahatsızlıklar, B12 emilimini etkileyebilir.

- Mide cerrahisi geçirenler: Mide küçültme ameliyatı gibi cerrahi müdahaleler, B12 emilimini azaltabilir.

- Belirli ilaçları kullananlar: Proton pompa inhibitörleri gibi ilaçlar, B12 seviyelerini düşürebilir.

REKLAM

Bu gruptaki bireylerin düzenli sağlık kontrolleri yaptırması ve B12 seviyelerini izlemeleri önemlidir.

B12 vitamini vücut tarafından üretilemediği için hayvansal gıdalardan alınabilir. Süt ürünleri de dahil olmak üzere hayvansal ürünler B12 vitamini alınabilecek en iyi kaynaklardır. Bunlar arasında kırmızı et, sakatatlar, kümes hayvanları, balık türleri ve kabuklu deniz ürünleri, yumurta ve süt ürünleri en iyi b12 vitamini kaynağı olarak ifade edilebilir.

Vücuda B12 vitamini alınabilecek besinler şunlardır:

Kırmızı et, tavuk gibi protein bakımından zengin gıdalar

İstiridye, ton balığı, karides, alabalık, somon ve sardalya gibi deniz ürünleri

Karaciğer, böbrek ve dalak gibi sakatatlar

Yoğurt ve peynir gibi süt ve süt ürünleri

Ispanak, pancar, kabak, mantar ve patates gibi sebzeler

Fasulye, bezelye ve mercimek gibi bakliyatlar

Yumurta

B12 vitamini hayvansal gıdalarda süt ve süt ürünlerinde oldukça fazla olmasıyla birlikte mayalı soya ürünlerinde de bulunur. Omega-3 kaynağı kuruyemişler sebze ve meyve grupları ise B12 vitamini içermez.

REKLAM

B12 vitamini eksikliği, genellikle diyet değişiklikleri ve takviyelerle tedavi edilir. İlk olarak, hayvansal gıdaların tüketimi artırılmalıdır. Gerektiğinde, B12 takviyeleri kullanılabilir. Tedavi, eksikliğin derecesine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişiklik gösterir. İlerleyen durumlarda, doktor gözetiminde enjeksiyon tedavisi gerekebilir. Tedavi yöntemleri genel olarak şu şekildedir:

- Diyet değişikliği: B12 vitamini içeren gıdaların diyetle alınması, ilk adım olarak önerilir. Kırmızı et, balık, süt ürünleri ve yumurta gibi gıdalar, B12 takviyesinin en doğal yoludur.

- Takviye kullanımı: Yetersiz beslenme durumunda, B12 vitamini takviyeleri kullanılabilir. Bu takviyeler genellikle hap veya sublingual (dil altı) formda olabilir.

- Enjeksiyon tedavisi: B12 eksikliği ciddi boyutlardaysa, sağlık uzmanı tarafından yapılan enjeksiyon tedavisi gerekebilir. Bu, B12 vitamininin doğrudan kana verilmesini sağlar ve emilim sorunlarını bypass eder.

- Düzenli izleme: Tedavi sürecinde B12 seviyelerinin izlenmesi önemlidir. Sağlık uzmanı, gerekli görüldüğünde tedavi planında değişiklikler yapabilir.

B12 vitamini eksikliğinin tedavisi, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığı iyileştirmek açısından kritik öneme sahiptir. Uygun tedavi ile belirtilerin hafiflemesi ve genel yaşam kalitesinin artması mümkün olabilir.