Afetlerle mücadele için afet öncesinde hazırlık şart
Eskişehir'de 5'i AKUT 5'i de orman işçisi olmak üzere 10 kişinin yangından hayatlarını kaybetmesi üzerine afet öncesi hazırlık tekrar gündeme geldi. Habertürk'ten Bülent Aydemir, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) ve Afet Öncesi Hazırlık Eylem Planı'nı yazdı
Eskişehir Seyitgazi’de orman yangınına müdahale eden 5’i orman işçisi, 5’i AKUT mensubu olmak üzere 10 kahraman görevlimiz şehit oldu. Doğal afetlerde; selde, yangında, depremde canlarımızı yitiriyoruz.
Yapılmayanlardan, sorumsuzluklardan, yerine getirilmeyen yükümlülüklerden ders çıkarmayıp tekrarlayan olaylarda mateme bürünüyoruz.
Milletçe acıyı paylaşmak da yüce bir duygu ve erdemdir ancak gelişmiş, çağdaş toplumların bu tür felaketlere maruz kalmadan önce yapması gerekenler vardır. Bu tedbirler de tecrübelere ve bilimsel çalışmalara dayanarak alınır.
Türkiye, bir süredir Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi altyapısını tesis etme üzerinde çalışıyor. 6 Şubat Kahramanmaraş depreminin ilk günlerinde kurumlarda yaşanan karmaşa, kaos ve organizasyonsuzluk bu alt yapıya olan ihtiyacı daha da artırdı.
Eskişehir’deki orman yangını ve bundan sonra küresel iklim krizi nedeniyle yaşanabilecek diğer afetler de bize bu bilgi altyapısının acilen kurulması ihtiyacını çarpıcı şekilde gösteriyor.
İşte üzerinde çalışılan ve bir bölümü hayata geçirilmiş olan, önemli bir bölümü ise henüz başlık boyutunda olan Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) ve Afet Öncesi Hazırlık Eylem Planı:
YASAL ALTYAPI KURULDU
Coğrafi bilgi sistemleri kapsamında ülkemizde coğrafi verilerin üretimi, saklanması, erişimi, paylaşılması ve kullanılması ile ilgili çalışmalar, ulusal güvenlik eylem planları kapsamında yürütülüyor. Doğal afetler ve afetlerle mücadele Türkiye’nin milli güvenlik tehditleri arasında yer alıyor.
2019 ve sonrasında çıkarılan mevzuat kapsamında; 49 sayılı KHK ve 7221 sayılı Coğrafi Bilgi Sistemleri Kanunu ile gerekli yönetmelikler hayata geçirildi. Coğrafi bilgi sistemleri çalışmaları mühendislik, güvenlik, afet ve acil durumlar gibi konularda aktif olarak kullanılmaya başlandı.
CBSGM İZNİ VE GÜVENLİK
Ülkemizde yerli ve yabancı tüm gerçek ve tüzel kişilerin coğrafi verileri toplaması, kullanımı, paylaşması ve satması Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (CBSGM) iznine tabi tutuldu. Bu konuda gerekli tedbirlerin alınması için faaliyetlerin yaygınlaştırılması ve duyurulması önem taşıyor. Ancak ne yazık ki izinsiz veri kullanımı sonucu Google ve Yandex gibi platformlarda gizli ve kritik önemi haiz tesislerin konumlarının genel kullanıcıya sunulduğu, böylece ciddi bir güvenlik zafiyetine yol açıldığı görüldü.
Ülkemizde tarama ve görüntü alma faaliyetleri ile havadan dron, İHA ve uçak sistemleri ile yapılan tüm uzaktan algılama çalışmalarının mutlak suretle CBSGM’nden izin alınarak yapılmasının sağlanması ve verilerin CBSGM’ne teslimi için gerekli tedbirlerin alınması önem taşıyor. Bu nedenle geçen yıl TBMM’den bir yasa çıkarıldı.
KOMŞU ÜLKELERLE İŞBİRLİĞİ
Milli coğrafi bilgi sistemi oluşturma çalışmaları ile akıllı şehirlere dönüşüm çalışmaları konularında başta KKTC olmak üzere Balkanlar, Ege, Akdeniz, Karadeniz ülkeleri, diğer komşu ülkeler ve özellikle Türk Devletleri Teşkilatı ile işbirlikleri tesis edilmesinin ayrıca bu projelerdeki koordinasyonun CBSGM tarafından yürütülmesinin faydalı olacağı değerlendiriliyor.
KOORDİNASYON VE BİLGİ PAYLAŞIMI
Akıllı şehirler inşa çalışmaları kapsamında çeşitli ülkelerin diplomatik temsilcilikleri ve firmaları vasıtasıyla yerel yönetimlere hibe krediler verilirken, bu resmi ve özel kurum/kuruluşlar o şehir ile ilişkili tüm verileri proje geliştirmek adına toplayabiliyorlar. Ayrıca afet ve acil durumlarda de benzer faaliyetler yürütülüyor. Bu kapsamda yapılacak her türlü çalışmanın da mutlak surette CBSGM’ne bildirilmesi, söz konusu projelerin CBSGM ile koordinasyon halinde yürütülmesi için gerekli önlemlerin alınması ve ilgili yasal düzenlemelerin yapılması gerekiyor.
MİLLİ ALARM SİSTEMİ
Milli Alarm Sistemi kapsamında coğrafi verilerin aktif kullanımı için çalışmaların hızlandırılması elzem. Özellikle afet ve acil durumlar için coğrafi analizler ile karar destek sistemlerinin güçlendirilmesi gerekiyor. Ayrıca kritik altyapıların tespiti ve korunması amacı ile kritiklik düzeylerine göre coğrafi veri üretimlerinin de organize edilmesi, eksikliklerin giderilmesi için ilave tedbirler gerekiyor.
Ülkemizde ayrı ayrı yönetilen altyapı (ulaşım, elektrik, su, kanalizasyon, kablo, telekomünikasyon, internet, data aktarımı vb) sistemlerinin CBSGM koordinasyonunda yapılacak çalışmalarla standartlara uygun hale getirilmesi, merkezi sistemlere entegre edilmesi ve coğrafi analizlerin bütüncül bir şekilde yapılması acil tedbirler arasında.
AFETE HAZIRLIK VE MİLLİ KONUM UYDUSU
Özellikle afet öncesi hazırlık büyük önem taşıyor. Çünkü afet ve acil durumlarda altyapı bilgilerine erişimin güçlüğü, olay anı ve sonrasında müdahale ve iyileştirme çalışmalarını olumsuz yönde etkiliyor.
Akıllı şehirlerin dönüşümü kapsamında inovatif teknolojilerin (sensör ve yazılım) izlenmesi ve elde edilen bilgilerin kayıt altına alınması, verilerin takibi ve yönetilmesi amacı ile CBSGM koordinasyonunda çalışmalar yürütülmesi de büyük önem taşıyor. Bu kapsamda Milli Konum uydusunun ivedi olarak faaliyete geçirilmesi ve kullanıma açılması gerekiyor.
COĞRAFİ ANALİTİK MERKEZİ (CAM)
Coğrafi Analitik Merkezi (CAM)’nin Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) altyapısına dayalı olarak oluşturulması büyük fayda sağlayacak. Bu amaçla kısa vadede mekânsal istihbarat yapısının geliştirilmesi önem taşıyor.
Ayrıca TUCBS altyapısının güçlendirilmesi ve servis çalışma yapısının çevrim içi ve çevrim dışı etkin hale getirilerek çevrim dışı durum için Ulusal Mekansal Veritabanı yapısının oluşturulması da öncelikli ihtiyaçlar arasında.
Ülkemizdeki iklim değişikliği ve etkilerinin (gıda üretimi, hayvancılık, tarım ve nüfus yoğunluğu/hareketliliği) anlık takip edilebildiği TUCBS veri altyapısı destekli bir haritalama çok büyük önem taşıyor.
