Tarım ve Orman Bakanlığı iddialara yanıt verdi: "2021’e göre pestisit oranı yüzde 35 azaldı"

Türkiye'den Avrupa Birliği ülkelerine artan sayıda gıda ürünü geri gönderilmeye devam ediyor. Konuyla ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı,"2021-2023 döneminde hasat Öncesi üretim alanları, hasat sonrası gıda işletmelerinde ve ihracat öncesi de olmak üzere tüm gıda zincirinde 250 bin numune alınmış, analiz sonuçlarına göre son 3 yılda ülkemizde pestisit kalıntı oranı yüzde 35 oranında azaldığı, AB RASFF Bildirimleri ise yüzde 54 oranında azaldığı görülmüştür" açıklamasında bulundu

Giriş: 06.12.2024 - 11:11 Güncelleme: 06.12.2024 - 12:21

"2021'e göre pestisit oranı yüzde 35 azaldı"

Son günlerde Türkiye’den ihraç edilen gıda ürünleri yüksek miktarda pestisit kalıntısı (zirai ilaç) ya da aflatoksin (küf hastalığı) bulunduğu gerekçesi ile iade ediliyor. Konuyla ile ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı bilgi notu yayımlandı.

2021-2023 Döneminde hasat öncesi üretim alanları, hasat sonrası gıda işletmelerinde ve ihracat öncesi de olmak üzere tüm gıda zincirinde 250 bin numune alındığını açıklayan Bakanlık "Analiz sonuçlarına göre son 3 yılda ülkemizde pestisit kalıntı oranı yüzde 35 oranında azaldığı, AB RASFF Bildirimleri ise yüzde 54 oranında azaldığı görülmüştür" dedi.

Habertürk'ün derlediği verilere göre, 2023'te RASFF portalında Türkiye kaynaklı gıda ürünleriyle ilgili 361 bildirim yayınlanırken bu rakam 2024'te şu ana kadar 458 oldu. 2023’te ‘gümrük reddi’ bildirim sayısı ise 215 iken bu rakam 2024’te 299’a çıktı.

Bilgi notunun tamamı ise şöyle:

"Pestisit kalıntısının tespiti ile ilgili Bakanlık tarafından yapılan denetim ve kontroller; işletmenin taşıdığı risk esasına göre uygun sıklıkta ve gıda maddesinin taşıdığı riskle orantılı olarak gerçekleştirilmektedir.

“Çiftlikten sofraya gıda güvenilirliği” uluslararası yaklaşım doğrultusunda; yurt içinde, hasat öncesinde üretim alanlarında, hasat sonrasında hal giriş noktalarında, paketleme tesislerinde, toptan ve perakende satış noktalarında, pestisit kalıntısının tespitine yönelik denetimler yapılmakatdır. İhracata konu ürünler için de ihracat öncesi pestisit kalıntı denetimleri yapılmaktadır.

REKLAM

Bu denetimler uzmanlık gerektirmektedir. Pestisit kalıntısı analizinin yapılabilmesi için örnekleme ve numune alımı özel mevzuatla düzenlenmiş özel bir metotla yapılmakta, analiz sonuçlarının yorumlanması çok farklı kriterlerin birlikte değerlendirilmesi ile yapılabilmektedir. Ayrıca ölçüm belirsizliği, tespit duyarlılığı ve benzeri faktörlerin de değerlendirilmesine ihtiyaç vardır. Bu nedenle numunelerin alınması, analizlerin gerçekleştirilmesi ve sonuçların yorumlanması Bakanlığımızda görevli teknik personeller tarafından resmi kontrol konusunda özel eğitimlere tabi tutulduktan sonra yetkilendirilmeleri ile mümkün olmaktadır.

Pestisit kalıntısı için alınan numunelerin laboratuvarda analiz edilme yöntemlerinde temel prensip, cihazın tespit edebildiği toplam aktiflerin tamamının numunede aranması şeklindedir. Yani bir numunede 400 ile 800 arasında etken madde analizi yapılarak kalıntı aranmaktadır.

Ayrıca her geçen gün laboratuvarlarda daha fazla etken madde analizi için çalışmalar devam etmektedir. Analiz sonucunda üründe kalıntı tespit edilmesi durumunda analiz raporunda aktif adı ya da metabolitinin adı, miktarı gibi bilgiler yer almaktadır.

Analizlerde ilgili mevzuatta belirtilen maksimum kalıntı limitlerinin üzerinde pestisit kalıntısı çıkması ya da tavsiye dışı kullanımının tespit edilmesi halinde üreticiye ve gıda işletmecilerine (satış noktaları, depo, hal, ambalajlayıcı vb.) idari yaptırım uygulanmaktadır.

2021-2023 Döneminde Hasat Öncesi üretim alanları, Hasat Sonrası gıda işletmelerinde ve İhracat Öncesi de olmak üzere tüm gıda zincirinde 250.000 numune alınmış, Analiz sonuçlarına göre son 3 yılda ülkemizde pestisit kalıntı oranı yüzde 35 oranında azaldığı, AB RASFF Bildirimleri ise yüzde 54 oranında azaldığı görülmüştür.

REKLAM

“Bitki Koruma Ürünlerinin Ruhsatlandırılması ve Piyasaya Arzı hakkında Yönetmelik” gereği Türkiye'de ilk kez ruhsatlandırılacak bitki koruma ürünü aktif maddesinin Avrupa Birliği veya G8 ülkelerinde ruhsatlı olması şartı aranmaktadır.

Bitki koruma ürünü aktif maddesi ve bitki/bitkisel ürün MRL (Maksimum Kalıntı Limiti) değeri AB mevzuatı esas alınarak değerlendirilmekte ve onaylanmaktadır. Ruhsatlı bitki koruma ürünlerinin kullanıldığı bitki ve bitkisel ürünler ile ilgili olarak Avrupa Birliği müktesebatı çerçevesinde ihtiyaç doğrultusunda MRL değerlerine ilişkin güncellemeler, aktif madde kullanım kısıtlamaları ya da gerek duyulduğunda kullanımının sonlandırılması işlemleri uygulanmaktadır.

Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği, Gıdalarda Belirli Bulaşanların Maksimum Limitlerini Belirleyen 25/4/2023 tarihli ve (AB) 2023/915 sayılı Komisyon Tüzüğü dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.

Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği hazırlanmasında, 23/2/2005 tarihli ve (AT) 396/2005 sayılı Bitkisel ve Hayvansal Gıdalardaki Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü dikkate alınmıştır.

REKLAM

Bitki koruma ürünlerinin kaçak/tavsiye dışı kullanımının önlenebilmesi amacıyla ilaç üreticisi/dağıtıcı, bitki koruma ürünü bayisi ve çiftçiler denetlenmektedir. Etkin denetim yapılabilmesi amacıyla Bitki Koruma Ürünleri Takip Sistemi kurulmuştur.

Türkiye’deki mevzuat, AB mevzuatı dikkate alınarak hazırlanmakta ve güncellenmektedir. Bu mevzuat çerçevesinde yurt içi tüketim, ihracat ve ihracattan geri dönen ürünlerin kontrolleri gerçekleştirilmektedir.

Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri tarafından AB mevzuatı kapsamında yapılan resmi kontroller sonucunda tespit edilen olumsuzluklar, Gıda ve Yemde Hızlı Alarm Sistemi (RASFF: Rapid Alert System for Food and Feed) üzerinden ilan edilmektedir. Bu sistem erişime açık olup, herkes tarafından görülebilmektedir. Ülkemiz menşeli ürünler hakkında da zaman zaman RASFF üzerinden bildirim alınmaktadır.

RASFF bildirimleri ülkemiz Ulusal Temas Noktaları tarafından takip edilmekte olup gelen bildirimler ivedilikle incelenmekte ve hata kaynağının tespitine yönelik çalışmalar başlatılmaktadır.

REKLAM

Alınan her bir RASFF bildirimi için ayrı ayrı takip ve izlenebilirlik denetimleri gerçekleştirilmektedir. Sorunun ana kaynağının bertaraf edilmesine yönelik olarak kök nedene inilerek gerekli incelemeler hassasiyetle yürütülmektedir. Bildirim alan üretici /ihracatçı ve bildirime konu ürünlere yönelik resmi kontroller arttırılmaktadır.

Bildirim alınan ürün, ürün grubu, olumsuzluk sebebi ve ihracatçı özelinde risk esaslı resmi kontroller arttırılmaktadır. Bildirim alan ihracatçının bildirim aldığı tarihten sonraki 5 sevkiyatı bildirime konu tehlike yönüyle kontrol edilmektedir. Taze meyve ve sebze ürünlerinde ise 11.05.2022 tarihi itibari ile pestisit kalıntısı nedeniyle alınan bildirimlerin önlenmesi için bildirim alındığı tarihten itibaren bir yıl süreyle ihracatçının bildirime konu ürününe yüzde 100 pestisit kalıntısı açısından analiz sıklığı uygulanmaktadır.
AB tarafından yapılan mevzuat güncellemeleri hızla ülkemiz mevzuatlarına aktarılmaktadır.
AB veya uluslararası kuruluşlarca insan, çevre ve benzeri risk değerlendirmeleri sonucunda kullanımı sonlandırılan Bitki Koruma Ürünleri hakkında ivedilikle ihtiyati tedbir kararları alınmaktadır. AB veya G8 ülkelerinde ruhsatlı olmayan bitki koruma aktif maddelerine ülkemizde izin verilmemektedir.
Bitki Koruma Ürünleri’nin kaçak/tavsiye dışı kullanımının önlenebilmesi amacıyla İlaç üreticisi/Dağıtıcı, Bitki Koruma Ürünü Bayisi, Çiftçiler denetlenmektedir. Etkin denetim yapılabilmesi amacıyla Bitki Koruma Ürünleri Takip Sistemi kurulmuştur. Pestisit kalıntısı kontrolleri henüz ürün tarlada iken hasat öncesinde başlatılmaktadır. Ayrıca hasat sonrasında ülkemizde toptan ve perakende satış noktalarında da pestisit kalıntısı kontrolleri yapılmaktadır. İhracata konu ürünler için de ihracat öncesi pestisit kalıntı denetimleri yapılmaktadır.
İhracat öncesinde analiz sonuçları değerlendirilirken AB mevzuatı dikkate alınmaktadır.

Ülkemiz mevzuatına uygun olmadığı tespit edilen ürünler nedeniyle gıda işletmesine ve birincil üreticiye 5996 sayılı Kanun’a uygun yasal işlem uygulanmaktadır. Uygunsuz ürünler imha edilmektedir.Ülkemiz mevzuatına uygun olmadığı tespit edilen ürünler nedeniyle gıda işletmesine ve birincil üreticiye 5996 sayılı Kanun’a uygun yasal işlem uygulanmaktadır. Uygunsuz ürünler imha edilmektedir.Hem yurt içi hem de ihracat ürünlerinde sıkı denetimler yapılmakta olup, hasat öncesi, hasat sonrası denetimler arttırılmaktadır. Bu çalışmalar sonucu ile 2021 ile 2023 yılları karşılaştırıldığında toplam bildirim sayısı yüzde 54 azalmıştır.

REKLAM

Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri tarafından AB mevzuatı kapsamında yapılan resmi kontroller sonucunda tespit edilen olumsuzluklar ile ilgili alınan RASFF bildirimleri yıllara göre azalma göstermekte olup bu durum ülkemizde denetim ve kontrollerin etkili bir şekilde yürütülmesi ve gerekli tedbirlerin zamanında alınması ile mümkün olmaktadır.

Ülkemizden 200’den fazla ülkeye 2000’den fazla tarımsal ürün çeşidi ihraç edilmektedir. Tarımsal ürün ihracatında dünyada sayılı ülkelerden biriyiz. AB’ye en fazla ürün ihraç eden ülke biziz. Bu yüzden ihraç edilen ürün çeşidi, miktarı ve parti sayısı dikkate alındığında ihracatı az olan diğer ülkelere göre bildirim sayıları fazla görünmekle beraber aslında orantısal olarak çok düşük miktardadır. Örneğin pestisit kalıntısı nedeniyle bildirim alan ürün miktarının tüm ihraç edilen ürün miktarına oranı binde 1-2 arasıdır.

İhraç edilen ürün miktarlarına göre geri dönen ürün miktarları gazete/ sosyal medya haberlerinin aksine çok düşük seviyelerdedir.

Örneğin 2023 yılında ülkemizden 4.6 milyon ton taze meyve ve sebze ihracatı yapılmış bunun sadece 6 bin tonu geri dönmüştür. Toplam geri dönen ürün miktarımız oransal olarak yüzde 0,19’dur ki, bu oran da tüm ülkeler tarafından kabul edilebilen çok düşük bir orandır.

REKLAM

Pestisit, yani zirai ilaç kullanımının azaltılması için Tarım ve Orman Bakanlığı, üretici ve ihracatçı birlikleriyle işbirliği içinde bir dizi çalışma yapılıyor.

Pestisit kullanımına alternatif yöntemlerden biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemlerini kullanan üreticilere bakanlık destekleme ödemesi yapıyor.

AB uyum çerçevesinde şu ana kadar 223 maddenin ürünlerde kullanımı bakanlık tarafından yasaklandı. Üreticilere sürekli eğitimler veriliyor.

Üretim aşamasından tüketime kadar tüm tedarik zincirinde son 3 yılda 250 bin pestisit denetimi yapıldı. Ülkemizde pestisit kalıntı oranı son 3 yılda yüzde 35 azaldı.

Pestisit kullanım ortalamasında ab ülkelerinin altındayız. İhraç ettiğimiz ürünlerin sadece binde 1-2 arası için bildirim alıyoruz.

2023 yılında ülkemizden 4.6 milyon ton taze meyve sebze ihracatı yapıldı. Bunun sadece 6 bin tonu geri döndü. Toplam geri dönen ürün miktarı orantısal olarak yüzde 0,2’dir ki, bu oran tüm ülkeler tarafından kabul edilebilen çok düşük bir orandır.

Ayrıca AB’ye giden ürünlerde aflatoksin, okratoksin, kükürt dioksit gibi maddeler sebebiyle birçok ürünün geri döndüğü iddiaları var.

Antep fıstığında fazla aflatoksin nedeniyle bu yıl 1320 sevkiyattan 15’i geri dönmüştür. Oranı yüzde 1.13

Kuru incirde fazla aflatoksin-okratoksin nedeniyle bu yıl 4836 sevkiyattan 49’u geri dönmüştür. Oranı yüzde 1.01

Kuru kayısıda fazla kükürt dioksit nedeniyle son 4 yılda 17.686 ton üründen 41.5 tonu geri dönmüştür. Oranı yüzde 0.23

Yurt dışından geri dönen ürünler analize tabi tutuluyor.

Mevzuata uygun olmayan ürünlerin ülkemiz iç piyasasına girişine izin verilmiyor.

İhracatçı firma bir başka ülkeye ihraç edebiliyor, ülkemizde yem olarak veya enerji üretiminde kullanılabiliyor.

Bunun dışındakiler imha ediliyor.

Gıda ve yemde hızlı alarm sistemi (rasff) bildirim sayısı 2023 yılında 2021 yılına göre yüzde 54 azaldı.

Özellikle Rusya Federasyonu tarafından yapılan bitki sağlığı kontrolleri sebebiyle ülkemizde varlığı bilinen Bitki Karantinası Zararlısı tespiti nedeniyle taze meyve- sebzelerimiz iade edilebilmektedir.

Karantinası Zararlıları (böcek, mantar, bakteri, virüs, yabancı ot vb) nedeniyle iade edilen bu ürünlerde sanki insan sağlığına risk teşkil eden pestisit kalıntısı tespit edildiğine ilişkin algı yaratan haberler yayınlanmaktadır.

REKLAM

Ayrıca ülkemizden ihraç edilen ürünler;

- Alıcı-Satıcı arasındaki ticari anlaşmazlık, (Fiyat, Teslim Süresi, Kalite (1. Sınıf/2. Sınıf) vb.)- Ürünlerin uzun süreli veya uygunsuz nakliye koşullarından kalitesinin bozulması,

- Alıcı ülkenin yetkili otoritesi tarafından yapılan resmi kontroller sonucunda tespit edilenBelge eksiklikleri (Sertifika eksikliği, Etiket uyumsuzluğu, Ticari Belgelerde eksiklik)

- Mevzuat Olumsuzlukları (Gıda/Yem/Hayvan Sağlığı/Bitki Sağlığı/ nedeniyle iade edilebilmektedir.

İhracattan geri dönen ürünler iade nedeni dikkate alınarak Bakanlığımızca yüzde 100 resmi kontrollere tabi tutulmaktadır. İhracattan geri dönen ürünler iade nedeni dikkate alınarak Bakanlığımızca yüzde 100 resmi kontrollere tabi tutulmaktadır.

Ülkemizden ihraç edilen ve herhangi bir nedenle ülkemize geri dönen ürünler ülkemiz gümrüğüne geldiğinde yurda girişine doğrudan izin verilmemektedir.

REKLAM

İlgili Gümrük Müdürlüğünün talebi üzerine İl Tarım ve Orman Müdürlülerince gerekli kontroller yapılmaktadır. Bu çerçevede ilgili kanun kapsamında;

İhraç edilen ürün ile geri dönen ürünün aynı olup olmadığı kontrol edilmektedir.
İlgili mevzuat kapsamında yüzde 100 resmi kontrollere tabi tutulmaktadır.
Üründe bozulma, küflenme, böceklenme olup olmadığına yönelik muayene yapılmaktadır.
Gözlem yapılarak tespit edilemeyen risklere karşı da iade sebebi dikkate alınarak pestisit/aflatoksin/antibiyotik testleri için numune alınmaktadır.
Yapılan resmi kontroller sonucunda, mevzuata uygun olmayan ürünlerin ülkemize girişine (piyasaya arzına) katiyen izin verilmemektedir.
Ülkemize girişine izin verilmeyen, 3. bir ülkeye gönderilemeyen veya başka bir şekilde değerlendirilemeyen (gıdanın yem olarak değerlendirilmesi, enerji üretiminde kullanılması vb.) ürünler İMHA edilmektedir.

Ülkemizde organik tarım faaliyetleri 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu ve Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülmekte olup organik üretim yapan üreticilerin kontrol ve sertifikasyon işlemleri Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşları (KSK) tarafından gerçekleştirilmektedir. İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde faaliyet gösteren KSK’ların denetimleri ise Tarım ve Orman Bakanlığı ile akreditasyon kuruluşu (TÜRKAK) tarafından yapılmaktadır.

REKLAM

Ayrıca organik tarım yapan üreticiler İl Tarım ve Orman Müdürlükleri tarafından da denetime tabi tutulmaktadır. Böylece ülkemiz organik tarım mevzuatı kapsamında sertifikasyon süreci güçlü bir denetim mekanizması ile yürütülmektedir.

Bununla birlikte Bakanlığımızca ülkemizdeki gerek üreticilere ve üretim faaliyetlerine gerekse kontrol ve sertifikasyon süreçlerine ilişkin her türlü veriye ulaşım imkanı sunan Organik Tarım Bilgi Sistemi (OTBİS) vasıtasıyla izlenebilirlik sağlanmaktadır.

Bakanlığımız tarafından 2008-2024 yılları arasında;

• 50.520 çiftçi, 5.958 pazar yeri ve 15.258 satış yeri organik tarım mevzuatı kapsamında denetlenmiş olup toplam 73.221 denetim gerçekleştirilmiştir (2024 yılı 1.485 denetim).

• Ayrıca son üç yılda "Organik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü Projesi" kapsamında da tüm denetimlere ilave olarak 2.098 adet analiz amaçlı numune alınarak piyasa ve satış yeri kontrolü yapılmıştır.

• 8.685 eğitim düzenlenerek, 214.901 çiftçi ve 4.279 teknik personel eğitilmiştir.

Bitkisel üretimde zararlı organizmalar nedeniyle oluşabilecek verim ve kalite kayıplarının önlenmesi amacıyla zirai mücadele tedbirleri alınmaktadır. Tüm Dünyada olduğu gibi ülkemizde de gıda güvenliğinin üst seviyede sağlanması, verim ve kalite kayıplarının önlenmesi amacıyla gerekli durumlarda tarım ilaçları kullanılabilmektedir.

REKLAM

Bakanlığımızca tarım ilaçlarının kullanımının azaltılması, insan sağlığı ve çevre üzerine olumsuz etkilerinin önlenmesi amacıyla son yıllarda önemli çalışmalar yürütülmektedir.

Buna göre kimyasal kullanıma alternatif mücadele yöntemlerinin yaygınlaştırılması amacıyla entegre mücadele projeleri yürütülmektedir. Proje uygulama alanı 0,28 milyon dekar alandan, 4,6 milyon dekar alana çıkarılmıştır.

Pestisit kullanımına alternatif olan biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemlerini kullanan üreticilere destekleme ödemesi yapılmaktadır. Desteklemenin başlaması ile birlikte uygulama alanında yaklaşık 15 kat artış olmuştur.

Ülkemizde AB uyum çerçevesinde çevre ve insan sağlığı açısından olumsuz etkileri tespit edilen 223 aktif madde yasaklanmıştır. Üreticilerce bu aktif maddeler yerine daha güvenli pestisitlerin kullanılması sağlanmaktadır.

Ayrıca pestisit kalıntısı riski görülen ürünlerde 2022-2025 yıllarını kapsayan Kalıntı Eylem Planı uygulamaya konulmuştur. Eylem planı kapsamında 11 üründe (Biber, portakal, limon, mandalina, greyfurt, marul, maydanoz, ıspanak, üzüm, ayva, nar) 13 ilde (Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, Hatay, İzmir, Mersin, Muğla, Sakarya, Denizli ve Manisa) teknik personellerin eğitilmesi, üretici farkındalığının artırılması ve kalıntının önlenmesi amacıyla çalışmalar yürütülmektedir.

REKLAM

Ticaret Borsaları, İhracatçı Birlikleri, Ziraat Odaları, TARİŞ, Tarım Kredi Kooperatifleri, bölgesel kalkınma ajansları, yerel idare müdürlükleri gibi kuruluşlarla iş birliği halinde çalışmalar yapılmaktadır.

Ülkemizde gereksiz ve hatalı ilaç kullanımı ve zirai ilaç kalıntısının önlenerek doğal dengenin korunması ile sürdürülebilir tarım konularında farkındalık oluşturmak ve etkin bitki sağlığı programı uygulamak amacıyla eğitim ve yayım çalışmaları ile üretim alanlarında çiftçi tarla okulu çalışmaları yapılmaktadır.

Bakanlığımız bitki sağlığı uygulamaları eğitim ve yayım çalışmaları kapsamında 2023 yılında 187.108 çiftçiye, 2024 yılında 183.010 çiftçiye eğitim verilmiştir. Çiftçi eğitim ve yayım faaliyetlerini yapan teknik personelden 2023 yılında 8.103 teknik personele, 2024 yılında ise 12.000 teknik personele hizmet içi eğitim verilmiştir."

*Haberin görseli Shutterstock tarafından servis edilmiştir.

*Görsel temsili