Trump dünyaya karşı: Ticaret hamlelerinin bedelini kim ödeyecek?

MEKSİKA VE KANADA

İki ülke, 2024 Kasım ayına kadar ABD'nin en büyük ticaret ortaklarıydı.

Seçim kampanyası sırasında söz verdiği gibi belirli alanlarda hemen tarifeler koymadı. Kanada, Kuzey Amerika otomobil üretim zincirinin bir parçası olarak otomobiller ve otomobil parçalarıyla birlikte ham petrol ve diğer enerji mallarını ihraç ediyor. Meksika, endüstriyel ve otomobil sektörlerinde ABD'ye çeşitli mallar ihraç ediyor.

Ancak Trump, 1 Şubat'ta Meksika ve Kanada'dan yapılan ithalatlara yüzde 25 oranında vergi koymayı düşündüğünü söyledi ve bunun göç ve fentanil kaçakçılığına misilleme olarak artmasının da gerekli olabileceğini söyledi. Kanada'dan ithal edilen enerji kaynaklarına ise yüzde 10'luk daha düşük bir tarife uygulanacağı kaydedildi.

Tabii yanıt gecikmedi ve Kanada Başbakanı Justin Trudeau, ABD Başkanı Donald Trump'ın Kanada'dan yapılan ithalata ek gümrük vergisi kararına misilleme yaparak ABD'den yapılan ithalata yüzde 25 gümrük verisi uygulanacağını duyurdu. Meksika ise oran ve üründen bahsetmese de misilleme gümrük vergileri uygulayacağını açıkladı. İki ülke arasında 2023 yılında günde 2.5 milyar doların üzerinde ticaret yapılıyor.

Kanada hükümetinin 2023 verilerine göre, ABD-Kanada arasında özellikle enerji ve imalat sektörlerinde günde 2.5 milyar doların üzerinde ticaret yapılıyor. Kanada'nın 2023 yılında ABD'ye yaklaşık 550 milyar Kanada doları değerinde mal ve hizmet ihraç ettiği ve bunun da toplam ihracatının dörtte üçünden fazlasına karşılık geldiği kaydediliyor.

ABD'ye yapılan ihracat, Kanada gayrisafi yurtiçi hasılasının yaklaşık yüzde 17.8'ini ve Kanada'da 2.4 milyondan fazla istihdamı oluşturduğu belirtiliyor.

ÇİN

Çin, Trump'ın seçim kampanyası boyunca oy noktasında sıklıkla bahsettiği ülkeler arasında yer alıyordu. Ancak seçildikten sonra Trump, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile yaptığı görüşmeyi 'dostça' nitelendirdi ve sıklıkla olumlu konuştu. Ancak Çin'e karşı gümrük vergileri tehdidini de sürdürdü.

Trump'ın ilk döneminde, iki ülke her iki ekonomiye de zarar veren uzun bir ticaret savaşına girmişti. Bu kez de ilk aşamada Çin'den yapılan ithalata yüzde 10 oranında ek gümrük vergisi getirildiğini duyurdu. Kanada'ya kıyasla 'daha az' görünse de gümrük vergilerinin daha da artabileceği ifade ediliyor. Ancak belirsizlik de sürüyor.

RUSYA

Rusya-Ukrayna Savaşı döneminde Kuzey Kore'yi geçerek 'dünyanın en fazla yaptırım uygulanan ülkesi' konumuna düşen Rusya, Trump'ın gelmesine belki de en sevinen ülkelerden oldu. Trump Rusya'ya karşı ek gümrük vergisi tehdidinde bulunmasa da yine de Ukrayna'daki savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya yakın zamanda varılmazsa tarifelere maruz kalabileceğine dair uyarıda bulunmadan geçmedi.

HİNDİSTAN/BRICS ÜLKELERİ

Trump, seçim kampanyası sırasında Hindistan'ı ticarette 'suistimalci' olarak adlandırdı ve ticaretteki dengesizlikleri düzeltmek için ek gümrük vergileri sözü verdi.

Ayrıca yeni bir para birimi yaratmama taahhüdünde bulunma talebini kabul etmezlerse aralarında Hindistan ve Rusya'nın da yer aldığı BRICS ülkeleri grubunu geniş kapsamlı vergilerle tehdit etti.

KOLOMBİYA

Trump, Kolombiya'nın ABD'den sınır dışı edilecek göçmenleri taşıyan uçakları kabul etmemesinin ardından Kolombiya mallarına yüzde 25 oranında gümrük vergisi uygulayacağını hemen açıklasa da şimdilik iki taraf bir anlaşmaya vardı ve sakinleşti.

AB ÜLKELERİ VE İNGİLTERE

Trump, seçilmesinden günler sonra AB'den daha fazla ABD petrol ve gazı satın almalarını talep edeceğini aksi halde gümrük vergilerine maruz kalacaklarını söylemişti.

Trump geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği basın toplantısında ise "Avrupa Birliği'ne gümrük vergisi uygulayacak mısınız?" şeklindeki bir soruya "Avrupa Birliği'ne gümrük vergisi uygulayacağımı duymadığınıza eminim. Doğru cevabı mı istiyorsunuz yoksa siyasi bir cevap mı vereyim? Kesinlikle uygulayacağım. Avrupa Birliği bize oldukça kötü davrandı" dedi.

Buna ek olarak dün Maryland'de "İngiltere çizgiyi aştı. Ancak Avrupa Birliği gerçekten çizgiyi aştı. İngiltere çizgiyi aştı fakat bunun çözülebileceğini düşünüyorum. Ama Avrupa Birliği'nin yaptıkları bir vahşet" diyerek AB'ye vergi noktasında kesin konuştu.

İNGİLTERE 'İKİ ARADA BİR DEREDE'

Birleşik Krallık Brexit sonrası AB'den çıksa da AB ile iyi ticari ilişkilerde kalmaya devam ediyor ve en büyük ticaret ortağı ancak ABD ile de yakın ticari ilişkilere sahip. Ve İngiltere, yüksek tahvil getirilerinden yüksek enflasyona kadar, ABD vergilerinden dolaylı olarak zarar görebilir.

Vergilerin küresel ticaret hacimlerinde genel bir yavaşlamaya yol açması muhtemel. Analistlere göre bu da özellikle İngiltere gibi açık bir ekonomi için ekonomik büyümenin baskılaması anlamına geliyor. Trump'ın yaklaşımının ayrıca fiyatları artırması bekleniyor.

Pazartesi günü hükümet sözcüsü, Başkan Trump'ın iki ülke arasında vergilerin 'çözülebileceği' imasında bulunmasının ardından, İngiltere'nin ABD ile 'adil ve dengeli' bir ticaret ilişkisine sahip olduğunu söyledi. Sözcü, "ABD vazgeçilmez bir müttefik ve en yakın ticaret ortaklarımızdan biri ve Atlantik'in her iki yakasına da fayda sağlayan adil ve dengeli bir ticaret ilişkimiz var" dedi. Şimdiye kadar, İngiliz bakanlar da Trump'ı yatıştırmaya ve övmeye çalıştı.

AB, İngiltere'nin en yakın ve en büyük ticaret ortağı olarak devam ederken 2025 baharında, Brexit sonrası bazı ticaret engellerini ortadan kaldırmaya yardımcı olabilecek bir anlaşmaya varma amacıyla İngiltere-AB zirvesi planlanıyor.

Ancak AB'nin ABD ek vergilerine tabi olması ve potansiyel olarak misilleme yapması beklendiğinden, İngiltere'nin taraf seçmekten kaçınması giderek zorlaşabilir.

TRUMP'IN GÜMRÜK VERGİSİ ISRARI NEDEN?

ABD şu anda dünyanın en büyük mal ithalatçısı ve İngiliz The Guardian'a göre 2022'de ABD'de ithal edilen malların değeri toplam 3,2 trilyon dolardı.

Trump, ABD'nin en büyük üç ticaret ortağı olan Çin, Meksika ve Kanada'ya gümrük vergileri tehdidinde bulundu. Trump, gümrük vergilerini güçlü bir pazarlık kozu olarak görse de uzmanlara göre bunun bedeli ağır. Trump, gümrük vergilerini ABD'li üreticiler ve ithalatçılar üzerinde, malları yurt içinde üretmeleri yönünde baskı oluşturabilecek bir politika olarak çerçevelendiriyor.

Trump, "Yapmanız gereken tek şey fabrikanızı ABD'de kurmak. Böylece hiçbir gümrük verginiz olmayacak" dese de küresel ekonomi onlarca yıldır iç içe geçmiş durumda. Örneğin, ABD çiftçileri Meksika'nın ürettiği avokado sayısını yıllarca üretemeyebilir. Bu da ithalatçıların muhtemelen gümrük vergilerinin maliyetini tüketicilere yansıtacağı ve fiyatların artmasına neden olacağı anlamına geliyor.

ABD'Lİ TÜKETİCİLER İÇİN NE ANLAMA GELİYOR VE HANGİ SEKTÖRLER ETKİLENEBİLİR?

Meksika ve Kanada'dan yapılan tüm ithalatlara Trump'ın söylediği gibi gerçekleşecek yüzde 25'lik bir gümrük vergisi, şüphesiz tüketici fiyatlarının artmasına neden olacak.

Kanada ham petrolün önemli bir ihracatçısıyken, Meksika birçok taze meyve ve sebze ihraç ediyor. Meksika ayrıca ABD'nin en büyük otomobil parçaları ihracatçısı olarak da öne çıkıyor. Çin ise telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar gibi elektronik cihazlarda kullanılan çiplerin önemli bir ihracatçısı konumunda.

ABD, 2023 yılında Kanada, Meksika ve Çin'den toplamda 1,2 trilyon dolar değerinde mal ithal etti. Gümrük vergileri ithalat fiyatını artırdığında, buna ABD'de yerel olarak diğer ürünleri yapmak için kullanılan ithal malzemeler de dahil olacak. Malzemeler için daha yüksek fiyatlar da sonunda tüketicilere ulaşacak.

ABD'li think-tank The Tax Foundation; Meksika ve Kanada'ya yüzde 25'lik, Çin'e ise yüzde 10'luk bir ek gümrük vergisinin toplam vergileri 1,2 trilyon dolar artıracağını tahmin ettiklerini açıkladı. Trump, ABD hükümetinin gümrük vergileri aracılığıyla daha fazla gelir elde edeceği fikrini kutlasa da faturayı nihayetinde ABD'li tüketiciler ödeyecek.

ING'nin tahminine göre, Trump ithalata koymayı vaat ettiği tüm gümrük vergilerini yürürlüğe koyarsa, ortalama bir ABD tüketicisi, gümrük vergilerinin yürürlükte kaldığı her yıl için 2400 dolara kadar artan maliyetle karşı karşıya kalabilir.

Trump'ın tarifeleri, araba satın almak isteyen tüketiciler için de zorlukları artırabilir. New York Times'a göre ABD'nin en büyük otomobil üreticisi General Motors, gümrük vergilerinin etkisini muhtemelen diğer otomobil üreticilerinden daha keskin bir şekilde hissedecek. General Motors'un Kanada ve Meksika'daki fabrikaları, şirketin geçen yıl Kuzey Amerika'da ürettiği tüm araçların yaklaşık yüzde 40'ını üretti. Fakat bu sorun çözülse de ithal ettiği petrolün yaklaşık yüzde 60'ı Kanada'dan gelen ABD'de pompada daha yüksek fiyatlar görebilir.

Etkilenmesi muhtemel bir diğer ürün de yüzde 30'u Kanada'dan ithal edilen kereste. Yumuşak keresteye uygulanan tarifeler, ev inşa etme maliyetini artırabilir ve bu da milyonlarca Amerikan ailesini etkileyen konut sorununu daha da kötüleştirebilir. Ulusal Konut İnşaatçıları Birliği'ne (NAHB) göre,ev yapımında iki temel malzemenin (yumuşak kereste ve alçıpan için kullanılan alçı) ithalatının yüzde 70'inden fazlası Kanada ve Meksika'dan geliyor.

Peki Trump'ın bu kadar olası etkiye rağmen bunları gerçekleştirmesi mümkün mü? ABD federal yasasına göre evet. ABD yasaları başkana, kongre onayı olmadan da gümrük vergileri koyma konusunda geniş yetkiler veriyor.

Trump, gümrük vergilerini yürürlüğe koymak için ulusal ekonomik acil durum ilan etme yetkisine sahip. Bu da başkana ulusal bir acil durum sırasında ithalatı yönetme yetkisi veren Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası'nı (IEEPA) devreye sokmasına imkan tanıyor.

ABD Tarım Bakanlığı'na göre, 2023'te Meksika'dan ABD'nin tarımsal ithalatının yaklaşık dörtte üçü sebze, meyve, içecek ve damıtılmış içkilerden oluşuyordu.

PİYASALAR NASIL TEPKİ VERİYOR?

Reuters'ın haberine göre Beyaz Saray, gümrük vergisi planının tüm ayrıntılarını henüz yayınlamadığından, planın etkisi ve süresi konusunda şimdilik soru işaretleri hakim. Bazı analistler ise son dakika müzakerelerinin gecikmesi veya tamamen engellenmesi ihtimalini değerlendirmeye devam ediyor.

ABD medyasına konuşan Siebert Financial'ın baş yatırım sorumlusu Mark Malek, "Şimdiye kadar piyasa gerçekten Trump'ın yanındaydı, ancak bu değişebilir ve piyasa ona ilk kez meydan okuyabilir" diyerek durumu riskli gördüğünü açıkladı.

Analistlere göre Trump'ın belirtmediği 'acı tarife' ABD'deki şirket kârlarının düşmesi ve daha fazla enflasyon şeklinde geri gelebilir. Bu da ABD'deki faiz indirimi beklentilerini altüst edebilir ve Kanada doları ve Çin yuanı gibi para birimlerinin daha da zayıflamasına yol açabilir.

JPMorgan'ın Cuma günü yayınladığı notta, ABD'nin Meksika'ya yüzde 25 oranında vergi uygulaması durumunda Meksika pesosunun yaklaşık yüzde 12 oranında düşeceği tahmin edildi. Aynı gün Euro yüzde 1'den fazla değer kaybederek iki yılın en düşük seviyesine geriledi.

Analistler dün hisse senetleri ve diğer yüksek riskli varlıklarda satış dalgasına hazırlandıklarını belirtiti.

Morgan Stanley analistleri, eğer gümrük vergileri uygulanırsa ve muhtemelen aylarca yürürlükte kalırsa, "sektör duyarlılığı değişse de hisse senetlerinin satılması gerekir" derken, Evercore ISI stratejistleri, S&P 500'ün tüm zamanların en yüksek seviyelerine yakın olmasıyla endeksin kısa vadede her iki yönde de yüzde 3 ila yüzde 5 hareket edebileceğini belirtti.

Goldman Sachs ekonomistleri, Kanada ve Meksika'ya uygulanacak genel gümrük vergilerinin çekirdek enflasyonda yüzde 0,7'lik bir artış ve gayri safi yurtiçi hasılada yüzde 0,4'lük bir düşüş anlamına geleceğini tahmin ediyor. Goldman Sachs, Pazar günü yayınladığı notta tahminlerini güncellemeyi beklediğini ve önlemlerin kalıcı olmayacağını öngördü.

Capital Economics Kuzey Amerika Baş Ekonomisti Paul Ashworth, tarifelerin enflasyondaki artışa katkıda bulunduğu varsayıldığında, ABD Merkez Bankası'nın piyasaların büyümeyi hızlandırıcı olarak gördüğü faiz oranı indirimlerini yürürlüğe koyma olasılığının daha düşük olduğunu belirtti ve "Bu koşullar altında, Fed'in önümüzdeki 12-18 ay içerisinde faiz oranlarını herhangi bir noktada düşürmeye devam edebilmesi için pencere kapanmış oldu" diye konuştu.

VERGİLER ENFLASYONU ARTIRIR MI?

Capital Economics'e göre de enflasyonun kararla ile sıçraması kesin.

Analize göre ek vergiler ile enflasyon yıllık yüzde 2,9'luk orandan yüzde 4'e kadar yükselecek ve Fed'in 2'lik hedefinin yaklaşık iki katına çıkacak. Bu da faiz oranlarını 2023 ortası seviyelerine geri döndürecek.

Capital Economics'in 28 Ocak tarihli raporuna göre "Önerilen bu tarifelerden herhangi birinin uygulanması, enflasyonu hedefin daha da üzerine çıkaracak ve Fed'in para politikasını gevşetmeye devam etmesini zorlaştıracak."

ÜLKELERDEN TRUMP'A KARŞI 'BİRLİK' MESAJI

Trump'ın diğer hedefindeki Avrupa Birliği, ABD Başkanı Donald Trump'ın AB mallarına gümrük vergisi uygulaması halinde misillemede bulunacağı konusunda net bir mesaj verdi. Avrupa Komisyonu, Trump'ın Cumartesi günü Kanada, Meksika ve Çin'e genel tarifeler uygulama kararına 'üzüldüğünü' söyledi.

Açıklamada "ABD ile olan ticaret ve yatırım ilişkimiz dünyanın en büyüğü. Tehlikede olan çok şey var. Gümrük vergileri gereksiz ekonomik bozulmalara yol açıyor ve enflasyonu artırıyor. Tüm taraflara zarar veriyor. Ancak AB, AB mallarına haksız veya keyfi olarak gümrük vergileri uygulayan herhangi bir ticaret ortağına sert bir şekilde yanıt verecek" denildi.

İspanya Ekonomi Bakanı Carlos Cuerpo ise Pazartesi günü yaptığı açıklamada "AB, ABD Başkanı Donald Trump'ın tehditlerine yanıt vermek için birleşmelidir" dedi.

Almanya Başbakanı Scholz, İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile İngiltere'de yaptığı görüşmenin ardından Pazar günü yaptığı açıklamada, "Dünyayı çok sayıda gümrük engeliyle bölmememiz önemli" dedi ve AB'nin "güçlü bir ekonomik alan olduğunu ve kendi eylem planlarına sahip olduğunu" söyledi.

İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani ise "Gümrük vergisi savaşı kimseye iyi gelmiyor. ... Şirketlerimizi korumak için fikirlerimiz ve stratejilerimiz var; İtalya, Washington'la diyalogda AB'nin en iyi elçisi olacak" dedi.

Polonya Başbakanı Donald Tusk ise video mesajında, düzensiz göç, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşı ve Trump'ın gümrük vergisi tehditleri gibi son gelişmeleri sıraladıktan sonra, insanlara "endişelenmek için nedenler var ama korkmak için değil" dedi.

Hedefteki Kanada'da Başbakan Trudeau ise ABD'lilere seslenerek "Kanada'ya karşı gümrük vergileri, işlerinizi riske atacak, Amerikan otomobil montaj fabrikalarını ve diğer üretim tesislerini potansiyel olarak kapatacak, marketteki yiyecek ve benzin de dahil olmak sizin için maliyetleri yükseltecek. Dünyanın bugüne kadar gördüğü en başarılı ekonomik, askeri ve güvenlik ortaklığını inşa ettik. Bunu biz istemedik ama geri adım atmayacağız" ifadelerini kullandı.

Vergiler ile tehdit etmediği ülke kalmayan Trump'a karşı tüm dünya 'birlik' mesajı verse de, 'Önce ABD' mesajını yineleyen Trump, önümüzdeki 4 yıl daha geri adım atmayacağını yinelemeye devam ediyor. Duraklayan bir ekonomi ve aşırı sağın yükseldiği seçim rüzgarı ile boğuşan Avrupa Birliği'nin ise ne kadar güçlü mücadele edeceği belirsizliğini sürdürüyor...