Yıkıma giden satranç: İran’ın içten çöküşü, İsrail’in derin operasyonu ve sınırları aşan savaş

İran, tarih boyunca savaşlarını topraklarının dışında yürüterek kendini koruma stratejisiyle tanınan bir devletti. Bu yalnızca 1979'daki Şii Devrimi'yle inşa edilen askeri aklın değil, Fars kültürünün binlerce yıllık stratejik zihniyetinin bir sonucuydu. Tavla, satranç ve dama gibi oyunlar, İran'ın siyasal ve askeri reflekslerine de yön verdi. Ancak bugün bu kadim satranç tahtasında İran, hem vezirini hem de kale hattını kaybetti. İçeride rejim içi çekişmeler, ekonomik kriz, etnik fay hatlarında artan gerilim ve istihbarat zafiyetleri; dışarıda ise vekil güçlerinin çöküşüyle yüzleşiyor. Bu boşluğu ise İran topraklarına sızan İsrail dolduruyor. Altı noktada kurulu gizli üsler, paramiliter gruplarla iş birliği ve uzay destekli istihbarat operasyonlarıyla İsrail, İran'ın kalbine ulaşmış durumda. Şimdi İran, kendi sahasında oynadığı savaşta ev sahibi avantajını kaybetmiş bir oyuncu.

Çetiner Çetin

cetinercetin@haberturk.com

Giriş: 15.06.2025 - 09:38 Güncelleme: 15.06.2025 - 09:38

ABONE OL

Yıkıma giden satranç: İran'ın içten çöküşü

ABONE OL

İran artık yalnızca dış cephelerde değil, iç cephede, siyasi, ekonomik, toplumsal ve etnik katmanlarında da çözülüyor.

Batı’nın uzay destekli operasyonel kapasitesi, İsrail’in istihbari yayılımıyla birleşince, İran kendi iç duvarlarında parçalanan bir kaleye dönüştü.

İsrail’in İran’a yönelik operasyonu, doğrudan askeri unsurlar kadar güçlü bir istihbarat örgüsüyle inşa edildi.

Mossad, uzun yıllardır İran içinde çeşitli etnik ve mezhebi yapılar üzerinden hücreler kurarak İran coğrafyasına adeta bir “örümcek ağı” ördü.

REKLAM

Altı ayrı üs: İran’ın farklı noktalarında kurulan ama hâlâ tamamı tespit edilemeyen üslerden biri İsmail Haniyye suikastında kullanıldı. Drone İran içinden kalktı.
Paramiliter ağlar: İsrail, sahadaki kaynaklara göre İran içinde iki Kürt grubu, bir Azerbaycan Türkü grubu, iki Beluç grubu, bir Arap grubu ve bir Fars grubu üzerinden istihbarat ve lojistik faaliyetler yürütüyor.
Teknik sevkiyat: Bu yapılar, İsrail’in sağladığı elektronik ekipman ve teçhizatlarla donatıldı. Koordinasyon merkezleri ise İsrail kaynaklı yazılım ağları üzerinden işliyor.
Gölge operasyonlar: İsrail uçakları havalanmadan önce İran topraklarından havalanan dronelar, hedef şaşırtma görevini üstlendi. Bu da içeride aktif hücrelerin varlığını net biçimde ortaya koydu.

Bu operasyonun asıl mimarlarından biri ise perde arkasındaki ABD’ydi.

İsrail’in kullandığı hedefleme kabiliyetleri, Amerikan askeri uydularıyla beslenen bir istihbarat zincirine dayanıyordu.

İran savaşlarını kendi dış cephelerinde yürütme alışkanlığını sürdüremez hale geldi.

Suriye’den Yemen’e, Irak’tan Lübnan’a kadar etkili olan vekil güçler ya tasfiye edildi ya da başka denetimlere girdi.

REKLAM

Lübnan’da Hizbullah zayıfladı, Suriye’de İran etkisi düştü.
Irak’ta Haşdi Şabi Suudi Arabistan’ın son dönemde bölgedeki özel stratejisi il e Haşdi Şabi, Irak’ta Arap milliyetçiliğine kayan bir yapıya dönüştü.
Husiler zayıfladı, hatta İsrail Yemen’de ABD desteki özel bir askeri yapı kuruyor. Yaklaşık 15 bin askeri olan bu yeni yapı, Husilere karşı harekete geçirilecek.
Pakistan üzerinden savaşçı akışı neredeyse durdu. Pakistan’daki Şii gruplar artık İran üzerinden değil, Suudi Arabistan denklemi üzerinden artık Kum ekolü üzerinden değil, Kerbala ekolü üzerinden hareket ediyor.

Bu tablo, İran’ın dış sahalarda ilk kez bu kadar eşzamanlı kayıplar yaşadığını gösteriyor.

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin helikopter kazasında ölümü, yalnızca devletin başını değil, sistemin omurgasını da kırdı.

Müşteba Hamaney’in yükselişi: İran tarihinde ilk kez babadan oğula geçecek bir liderlik modelinin işaretleri veriliyor.
İç iktidar savaşları: Devrim Muhafızları Komutanı açıkça Müşteba’yı desteklerken, Genelkurmay Başkanı pozisyon almaya çalışıyor.
Eski elitlerin tasfiyesi: Ahmedinejad, Laricani ailesi ve eski Meclis Başkanı, yolsuzluk suçlamaları ve kamuoyu baskısıyla etkisizleştirilmeye çalışılıyor.
İstihbarat yönetimi: İran İstihbarat Bakanlığı (İtlahat), tamamen Müşteba’nın yanında saf tuttu.

Bu gelişmeler, İran’daki yönetim modelinin geleneksel Şii kurallardan çıkarak hanedan otoriterliğine doğru evrildiğini gösteriyor.

REKLAM

İran’ın çok etnili ve mezhepli yapısı rejim için kontrol edilemez hale geliyor.

Kürtler: 9.5 milyonluk Kürt nüfusun büyük kısmı Şii olsa da son yıllarda milliyetçi eğilim Sünni-Şii ayrımı gözetmeksizin yayılıyor.
Azerbaycan Türkleri: Hamaney’in Türklere hitap etmesi geçici bir sessizlik yaratmış olsa da, Ermenistan konusunda rejime tepkiler artıyor.
Beluçlar: İran ve Pakistan’da karşılıklı desteklenen ayrılıkçı yapılar, bölgeyi kıvılcım bekleyen bir barut fıçısına dönüştürdü.
Araplar ve Türkmenler: Sınırlarda yaşayan bu gruplar rejimle geleneksel olarak gergin ilişkiler içinde.

İran, sınırlarını komşu ülkelere korutma stratejisiyle kendi topraklarını denetimsiz bıraktı:

Bu güvenlik boşlukları, İsrail’in İran içine askeri teçhizat, istihbarat ekipmanı ve personel aktarmasına zemin hazırladı.

REKLAM

İran ekonomisinin dışa yansıyan krizinin ötesinde, içeride rejim lehine işleyen bir zenginleşme ve marjinalleşme düzeni var.

Bu durum, toplumsal çözülmenin ekonomi üzerinden derinleştiğini ve kitlesel hoşnutsuzluğun istikrarsızlığı daha da artırdığını gösteriyor.

İran, yüzyıllardır sürdürdüğü dışta savaş, içeride istikrar doktrinini kaybetti. Hem dışta vekil güçleri çöktü, hem içeride siyasi, etnik ve ekonomik dengeleri dağıldı.

İsrail’in örümcek ağı gibi ördüğü istihbarat operasyonları, ABD’nin uzay destekli hedef sistemleriyle birleşince İran artık savunma reflekslerini kaybetmiş, kendi içinden yenilen bir devlete dönüştü.

Artık bu oyun, satranç değil. Zira taşlar masadan uçtu, strateji dağıldı, oyuncu kendi tahtasında kaybetti