Kendi isteğiyle işten ayrılan kıdem tazminatı alabilir mi?
Kıdem tazminatı alabilme koşulları 1475 Sayılı Eski İş Kanununda düzenlenmiştir. Yaş dışındaki asgari emeklilik koşullarını yerine getirenler kendi isteğiyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilirler. Yaş dışındaki asgari emeklilik koşulları ise sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre değişir. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
İŞTEN KENDİ İSTEĞİYLE AYRILAN KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?
Sigortalı çalışmaya 2010 yılında başladım. Şu anki çalıştığım işyerine de 2014 yılı haziran ayında girdim. O tarihten bu yana kesintisiz sigortam yatıyor.
İşten kendi isteğimle ayrılmak istersem, kıdem tazminatı alabilir miyim? (Atilla D.)
Çalıştığım firmadan ayrılmak istiyorum. 7000 gün primim de doldu. Kendi isteğimle işten ayrılırsam kıdem tazminatımı nasıl alabilirim? (Engin S.)
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Kıdem tazminatının hangi hallerde ödeneceği 1475 Sayılı Eski İş Kanununda düzenlenmiştir. Bunlar şöyledir: İşverenin haklı bir sebep olmadan işten çıkarması. İşçinin haklı gerekçeyle (örneğin ücretinin ödenmemesi) işten ayrılması. Erkek işçinin askerlik nedeniyle işten çıkması. Kadın işçinin evlendikten sonra bir yıl içinde çalışmayı bırakması. İşçinin emekliye ayrılması.
Bunların dışında işçinin kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilmesi için yaş dışındaki asgari emeklilik koşullarını yerine getirmesi gerekir. Yaş dışındaki asgari emeklilik koşulu ilk defa sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre şöyledir:
8 Eylül 1999 öncesinde çalışmaya başlayanlar: 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günü.
8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlar: 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günü ya da sigortalılık süresine bakılmaksızın 7000 prim günü.
30 Nisan 2008 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar: Bu gruptakilerde sigortalılık süresi aranmaz. İşe başlama tarihine göre aranan kademeli prim günü ise şöyle:
01.05.2008 – 31.12.2008 4600
01.01.2009 – 31.12.2009 4700
01.01.2010 – 31.12.2010 4800
01.01.2011 – 31.12.2011 4900
01.01.2012 – 31.12.2012 5000
01.01.2013 – 31.12.2013 5100
01.01.2014 – 31.12.2014 5200
01.01.2015 – 31.12.2015 5300
01.01.2016 ve sonrası 5400
Buna göre, Atilla Bey 4800 prim gününü tamamladığı tarihten sonra kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir.
Engin Bey hangi tarihte çalışmaya başladığını belirtmemiş ama her durumda kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatını almaya hak kazanmış bulunuyor.
Yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirerek kendi isteğiyle işten ayrılmak suretiyle kıdem tazminatı alabilmek için öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan kıdem tazminatı alabileceğine dair yazı istenmelidir. SGK’dan yazı alındıktan sonra işverene verilecek iş sözleşmesini fesih yazısında, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirdiği için kıdem tazminatını alarak işten ayrılmak istenildiği yazılmalıdır. Fesih yazısına SGK’dan alınan yazı da eklenmelidir. İşverenin yazıyı inkâr edebileceği düşünülüyorsa, fesih yazısı noter aracılığıyla gönderilmelidir.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, SGK’dan kıdem tazminatı yazısını almadan kesinlikle iş akdi feshedilmemelidir. Aksi takdirde kıdem tazminatını alma hakkı ortadan kalkar.
PRİM GÜNÜNÜ DOLDURDUKTAN SONRA SERBEST ÇALIŞILABİLİR Mİ?
7000 prim gününün dolmasına bir yıl kaldı. Emeklilik yaşım 60 görünmektedir. Şu an 37 yaşındayım. Hizmete başlama tarihim 15.08.2005’tir. 18 yıl 6 ay sigortalılık sürem vardır.
Sorum şu, 7000 prim günümü doldurduktan işyerimden tazminatımı talep edeceğim ve sonrasında nasıl ilerlemem gerektiğini tam bilmiyorum.
Sonrasında sadece sağlık sigortamı yatırarak serbest çalışsam emekli olacağım zaman maaşımda azalma olur mu?
Yoksa asgari ücret ile de olsa emeklilik süresine kadar sigortamın yatması daha mı iyi? Şu ana kadar sigortam hep tavandan yatmıştır. (Zafer Ö.)
Öncelikle şunun altını çizelim, sigortalı çalışmak sizin tercihinize bağlı değil, yasal zorunluluktur. Bir işverene bağlı çalışırsanız 4/a (SSK) statüsünde, kendi adınıza bir iş yaparsanız 4/b (BAĞ-KUR) statüsünde sigorta yaptırılması gerekir.
Bunun alternatifi kayıt dışı çalışmaktır ki onun da cezai yaptırımları vardır. Riski göze alarak kayıt dışı çalıştığınızı varsayarsak, genel sağlık sigortası (GSS) primi ödeyerek sağlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. Emekli aylığınız ise en son çalışmayı bıraktığınız tarihteki prim günlerine göre bağlanır.
“Şu ana kadar sigortam hep tavandan yatmıştır” diyorsunuz. Sigorta primine esas azami kazanç tutarı 2025 yılında aylık 195.041 TL’dir. Önceki yıllarda da o yılın asgari ücretinin 7,5 katıdır. SGK’ya bildirilen kazanç tutarınız geçmişte hep asgari ücretin 7,5 katı ise sonrasında sadece asgari ücret üzerinden prim yatırılması halinde emekli aylığınız düşer. Ancak, önceki yıllardaki ortalama kazancınız asgari ücretin 2-3 katı veya daha altında ise sonrasında asgari ücretle çalıştığınızda emekli aylığınız azalmaz, artmaya devam eder.
42 GÜNLÜK DOĞUM BORÇLANMASI EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?
Şu an prim günüm 42 gün eksik. Bunu doğum borçlanmasıyla ödersem emekli maaşımı artırmak adına mantıklı olur mu? Evet ise 42 gün için nasıl bir ödeme planı geliştirmeliyim? Ben 2021 yılında işten ayrıldım, oğlum 2.12.2010 doğumlu. İşe giriş tarihim 18.12.2000. (Seray U.)
Emekli olmak için prim gününüz 42 gün eksik ise öncelikle bu süreyi tamamlamanız gerekir. Bunu doğum borçlanması ya da isteğe bağlı sigorta ile tamamlayabilirsiniz. 42 gün, toplam çalışma yaşamı içinde çok kısa bir süre. Bu sürenin primini azami tutar üzerinden ödeseniz bile emekli aylığınıza kayda değer bir katkısı olmaz. Eksik prim günlerinizi asgari ücret üzerinden tamamlayabilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
Doğum tarihim 1974. 4/a hizmet başlangıcım 01.01.1995. 4/a prim gün sayım 3702. 4/b prim gün sayım 700. BAĞ-KUR’daki 700 güne ait borcum bulunmaktadır. Bu verilerle 4/a’lı olarak nasıl ve ne zaman emekli olabilirim? (Şefik K.)
4/a kapsamındaki prim günlerinizin 3600’ü aşması nedeniyle bundan sonra hiç çalışmasanız bile 60 yaşında kısmi emekli aylığı bağlatabilirsiniz.
Diğer yandan, emekli olabilmeniz için kendi sigortalılığınızdan dolayı SGK’ya prim borcunuzun bulunmaması gerekir. BAĞ-KUR prim borcunuzu ödememeniz halinde emekli olamazsınız. Geçmiş yıllarda çıkan borç yapılandırma kanunlarında BAĞ-KUR prim borçları silinerek, sigortalılık süresi donduruldu. Emekliliğe hak kazanacağınız 60 yaşına kadar böyle bir kanun çıkması halinde, 700 günlük prim borcunu sildirip emekli olabilirsiniz. Aksi takdirde prim borcunu ödemeden emekli olamazsınız.
