Patatesin genetiği sizi çok şaşırtacak! And Dağları'ndan sofranıza gelen dünyanın en popüler sebzesinin şaşırtıcı kökeni
Yeni bir araştırmaya göre, bu besin değeri yüksek sebze, yaklaşık 9 milyon yıl önce antik bir domates bitkisi ile yumrusuz bir patates türünün melezleşmesi sonucu ortaya çıktı. Bilim insanları, bu birleşmenin patatesin genetik yapısına "en iyi iki dünyanın" özelliklerini kazandırdığını söylüyor.
Günlük yaşamımızda sıkça tükettiğimiz patates, aslında geçmişinde bir aşk hikâyesi taşıyor: antik domates ile yumrusuz patatesin birleşimi. Yaklaşık 9 milyon yıl önce gerçekleşen bu melezleşme olayı, patatesin bugün dünyanın en önemli gıda kaynaklarından biri haline gelmesinin temelini oluşturdu. Yeni bulgular, bu köken hikâyesini bilimsel olarak aydınlatıyor.
PATATESİN ŞAŞIRTICI KÖKENİ
Dünyanın dört bir yanında milyonlarca insanın temel besini olan patatesin kökeni, bilim insanları için uzun yıllar gizemini korudu. Ancak yeni araştırmalar, bu sır perdesini araladı.
Bilim insanlarına göre patates, yaklaşık 9 milyon yıl önce, yükselen And Dağları’nda antik bir domates bitkisi ile yumrusuz patatese benzeyen bir türün doğal olarak melezleşmesiyle ortaya çıktı. Bu birleşme, bugün bildiğimiz yumrulu patates türlerinin temelini attı.
MELEZLEŞMENİN GÜCÜ
Araştırmalar, patatesin genetik yapısının yarısının domates soyundan, diğer yarısının ise Solanum etuberosum olarak bilinen yumrusuz patates türünden geldiğini gösteriyor. Bu durum, patatesin tek bir hibritleşme olayıyla ortaya çıktığını kanıtlıyor.
İlginç olan, patatesin sahip olduğu yumru oluşumunu sağlayan iki ana genin farklı atalardan gelmesi. SP6A adlı gen domates soyundan gelirken, IT1 adlı gen yumrusuz patates soyundan geliyor. Bu iki genin birleşimi, yumru oluşumunun kapısını açtı.
EVRİMDE BÜYÜK AVANTAJ
Hibrit türler genellikle kısır olur. Ancak patatesin yumruları, su ve besin depolayarak toprak altında yeniden filizlenebilme yeteneğine sahipti. Bu özellik, patatesin tohum olmadan bile çoğalmasına imkan tanıdı.
Böylece patates, And Dağları’nın yeni oluşan ekosistemlerinde hızlıca yayıldı. Domatesin sıcak ve kuru koşullara, yumrusuz patatesin ise soğuk ve nemli iklimlere uyum yeteneğini miras alan patates, her iki dünyanın en iyi özelliklerini bir araya getirdi.
İNSANLIĞIN PATATESLE BULUŞMASI
Andlar’daki 180 yabani patates türünün çoğu zehirli veya acıydı. Ancak yaklaşık 20 bin yıl önce bölgenin yerli halkı, lezzetli ve besleyici bir yabani patates türünü keşfederek birçok çeşit geliştirdi.
16. yüzyılda İspanyol kâşifler, bu çeşitlerden bazılarını Avrupa’ya taşıdı ve patates kısa sürede dünyanın dört bir yanına yayıldı.
GELECEK İÇİN YENİ UMUT
Modern tarımda yüksek verim ve hastalık direnci için yapılan seçici üretim, patatesin genetik çeşitliliğini azalttı. Bu durum, iklim değişikliği karşısında patatesi daha kırılgan hale getirdi.
Ancak bilim insanları, domates ve yumrusuz patates soyundan gelen genetik mirası yeniden değerlendirmeyi planlıyor. Böylece daha dayanıklı, yüksek verimli ve çevresel zorluklara karşı dirençli patates türleri geliştirmek mümkün olabilir.
Kaynak: Science News
Fotoğraf kaynak: IStock
