Yarım çalışma ödeneğine başvurular neden azaldı?
Çalışan annelerin bebekleriyle ilgilenebilmeleri için 2016 yılında başlatılan 2 – 6 ay arasındaki yarım çalışma hakkından yararlananların sayısı azaldı. Yarım çalışma süresince İşsizlik Fonu'ndan brüt asgari ücretin yarısı ödeniyor. Ancak, 2017 yılında 2.352'ye kadar çıkan yarım çalışma ödeneği alanların sayısı 2024 yılında aylık ortalama 710 kişiye geriledi. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
Doğum yapan kadınların çalışma hayatından kopmadan bebekleri ile ilgilenebilmeleri için 2016 yılında yarım çalışma izni hakkı getirildi. Yeni doğum yapan kadınlara ilk çocukta 2 ay, ikinci çocukta 4 ay, üçüncü çocukta 6 ay olmak üzere haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin hakkı tanındı. Çoğul doğumlarda bu sürelere 30 gün ekleniyor. Çocuğun engelli doğması halinde ise 360 gün yarım çalışma hakkı tanınıyor. Üç yaşından küçük çocuğun evlat edinilmesi halinde bu hak kadın veya erkek işçi tarafından kullanılabiliyor.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
İzin yapılan sürelere ait ücretler ve sigorta primleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. Asgari ücretle çalışanlar açısından bu dönemde hiçbir gelir kaybı olmadığı gibi, sosyal sigorta primi işçi payı fondan karşılandığı için ellerine geçen net ücret artıyor. Asgari ücretin üzerinde ücretle çalışanların yarım gün izinli oldukları dönemdeki gelir kayıpları ise sınırlı kalıyor.
Yarım çalışma uygulamasının ikinci yılı olan 2017’de ödenek alanların sayısı bir defasında 2.352 kişiye kadar çıktı. Aylık ortalama ödenek alan kişi sayısı ise 2017 yılında 1.840 kişi oldu. İzleyen yıllarda uygulamanın bilinirliğinin artmasıyla daha fazla kişinin yarım çalışma hakkından yararlanması beklenirken, gerçekleşme öyle olmadı. Yarım çalışma ödeneği alan kişi sayısı her yıl azalarak 2018 yılında 1.731, 2019’da 1.647, 2020’de 1.479, 2021’de 1.110, 2022’de 1.156, 2023’te 856, 2024 yılında 710 kişiye geriledi. Bu yılın ocak ayında ise 720 kişi ödenek aldı.
Uygulamanın başladığı 2016 yılından 31 Ocak 2025 tarihine kadar olan dönemde 45 bin 11 kişi yarım çalışma ödeneği almaya hak kazandı. Bu kişilere toplam 242,9 milyon lira ödeme yapıldı.
SEBEBİ ARAŞTIRILMALI
Yeni doğum yapmış anneler için önemli bir destek olan yarım çalışma ödeneğinden yararlananların sayısının neden azaldığı araştırılmalıdır. Kadın çalışanlar uygulamayı bilmiyorlar mı? Ödenek tutarı mı yetersiz? Mevzuattan kaynaklı başka bir sorun mu var? İşveren yarım çalışma hakkının kullanılmasına engel mi oluyor? Konunun tüm yönleriyle kapsamlı bir şekilde araştırılması ve araştırma sonucuna göre önlemlerin alınması gerekir.
YARIM ÇALIŞMA İŞÇİNİN HAKKI
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre, 16 haftalık analık izninin bitiminden sonra işçinin talep etmesi halinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Kanunun bu hükümleri İş Kanunu’na tabi olmayan işçilere de uygulanır. İşverenin yarım çalışma iznini vermeme hakkı bulunmuyor. İşverenin kanuna aykırı olarak yarım çalışma iznini kullandırmaması işçi açısından haklı fesih sebebi oluşturur. İşçi iş akdini feshederek kıdem tazminatını talep edebilir.
ÜCRETİN YARISINI İŞVEREN YARISINI FON ÖDER
Yarım çalışma hakkından yararlanan işçilerin ücretsiz izinde oldukları sürelere ait ücretleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. İşçinin ücreti ne olursa olsun, brüt asgari ücret üzerinden ödeme yapılıyor. Buna “yarım çalışma ödeneği” deniliyor.
İşçinin ücretsiz izinli olduğu sürelere ait sosyal sigorta primleri de İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. Asgari ücretle çalışan işçilerden yüzde 15 oranında sosyal sigorta primi kesiliyor. Brüt asgari ücret 26.005,50 TL. Brüt ücretten 3.900,83 TL sosyal sigorta primi işçi payı kesildikten sonra 22.104,67 TL net ücret ödeniyor.
Yarım çalışma izni kullanan asgari ücretli işçiye işveren o ay 11.052,34 TL ücret ödüyor. İşsizlik Fonu’ndan ise 13.002,75 TL veriliyor. İşverenin ödediği tutarla birlikte işçinin eline geçen net ücret 24.055,09 TL’ye ulaşıyor. Asgari ücretli işçinin eline geçen net ücret normal çalışmaya göre 1.950,42 TL artıyor.
600 PRİM GÜNÜ ŞARTI
Yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için işçi için Sosyal Güvenlik Kurumu’na doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün süre ile prim bildirilmiş olması gerekiyor.
Yarım çalışma ödeneği başvuruları e-Devlet üzerinden veya doğrudan İŞKUR’a yapılıyor. Başvurunun, doğum öncesi ve sonrası için verilen 16 haftalık rapor süresinin bitiminden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekiyor. Otuz günü aşan başvurularda işçinin ödenek süresinden kesinti yapılır.
Ödenek, yarım gün ücretsiz izin kullanılan aydan sonraki ikinci ay içinde hesaplara yatırılıyor.
