Avrupa'da gaz fiyatları neden artıyor? 2025'te doğalgaz fiyatlarına zam kapıda mı?
Uzmanlara göre dünya bu yıl, doğalgaz tedarikinde bir mücadeleye hazırlanıyor. Analistlere göre jeopolitik gerilimler devam ederken Avrupa'da da gaz fiyatları bir süre daha yüksek olacak. Türkiye'de ise enerji faturaları devletin sağladığı sübvansiyon oranlarıyla desteklenirken, Prof. Dr. Hakan Kara'ya göre doğalgaz fiyatlarının artması 2025'te en az 400 milyar TL daha aktarılması anlamına geliyor ve bu da bir noktadan sonra elektrik ve doğalgaz fiyatlarına zammın kaçınılmaz olduğu anlamına geliyor. Peki Avrupa'da gaz fiyatları neden yükseliyor ve tünelin sonundaki ışık ne zaman görünebilir? Haberturk.com Enerji Editörü İrem Kuşoğlu Görgü'nün haberi
Pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı ile yaşanan ekonomik aksaklıklar nedeniyle dünyada özellikle 2021 ve 2022'den itibaren gaz fiyatları hızla yükseldi ve bir daha o eski fiyatlara dönülemedi. Verilere göre ABD'de bugün gaz fiyatları beş yıl öncesine göre yüzde 17 daha yüksek.
Bloomberg'in haberine göre ise dünya bu yıl, doğalgaz tedariki için bir mücadeleye hazırlanıyor. Bu durum, enerji açlığı çeken Avrupa'daki tüketiciler ve fabrikalar için daha yüksek faturaların sancılı sürecini uzatırken, Asya'dan Güney Amerika'ya kadar daha fakir gelişmekte olan ülkeleri piyasadan dışlanma riskiyle de karşı karşıya bırakıyor.
Enerji krizinin Rusya-Ukrayna Savaşı'yla daha da alevlenmesinden bu yana ilk kez, Avrupa önümüzdeki kış için depolama hedeflerini tutturamama riskiyle karşı karşıya. Avrupa'nın bu kışı atlatmak için yeterli gaz rezervi olmasına ve fiyatlar bu yılın başından beri düşmesine rağmen, bu hafta sonu Türkiye gibi Avrupa'yı da kasıp kavuran soğuk hava nedeniyle stoklar azalıyor. Bu yılın başından beri tedarik seçenekleri, Ukrayna üzerinden Rus gazı teslimatlarının durmasıyla daha da daraldı.
Yaşanan sıkıntılı durum gözleri Trump dönemine hazırlanan ABD'ye döndürüyor. Dünyanın en büyük LNG tedarikçisi yıllardır Avrupa'yı gaz kıtlığından kurtarmaya çalışıyor ve Donald Trump göreve geldikten sonra artması muhtemel. Ancak Trump Avrupa daha fazla ABD gazı satın almazsa gümrük vergileriyle şimdiden bloku tehdit ediyor.
Tüm bunlarla beraber Rusya'nın Ukrayna'daki savaşını sona erdirme sözü veren Trump, beklendiği gibi bir barış anlaşmasını sağlar ve bu enerjiyi de içerirse genel piyasa görünümünü de değiştirmesi muhtemel. Bloomberg'e konuşan Citigroup'tan Anthony Yuen ve diğer analistlere göre, Rus boru hattı gaz ihracatı Ukrayna üzerinden 2025'te de devam edebilir.
Analistlere göre bu süreçler devam ederken Avrupa'da gaz fiyatları bir yıl daha yüksek kalacak. Yani 2025'te de yüksek gaz fiyatlarını görmek mümkün.
TÜRKİYE'DE DEVLET YÜZDE 60'TAN FAZLASINI SÜBVANSE EDİYOR
Öte yandan Türkiye'de ise hane halkı ve firmalar, enerji faturalarında devletin sağladığı yüksek sübvansiyon oranlarıyla destekleniyor.
Kasım ayında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, Bakanlığının 2025 yılı bütçesi üzerindeki görüşmelerde konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar konuya ne kadar destek sağlandığına yönelik "Bu yüksek maliyetlerden vatandaşlarımızın etkilenmemesi için sağladığımız destekleri önemli miktarda artırdık. Bu kapsamda, tüm vatandaşlarımızın elektrik ve doğalgaz faturalarında 2023 yılında 328 milyar lira, 2024 yılının ilk on ayında ise 275 milyar lira devletimiz tarafından karşılanmıştır. Halihazırda meskenlerde kullanılan elektriğe düşük kademede yüzde 60, yüksek kademede yüzde 40, doğalgaza ise yüzde 63 destek uygulanmaktadır" ifadelerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da 31 Aralık'taki açıklamasında Karadeniz'de keşfedilen doğalgazın devreye alınmasıyla birlikte doğalgazda evlere yüzde 65, KOBİ'lere yüzde 27 oranında sübvansiyon sağlandığını açıklamıştı.
Ancak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun Resmi Gazete'de Kasım ayında yayımlanan kararına göre yıllık 5 bin kilovatsaatin üzerinde elektrik tüketen konut ve ticarethaneler sübvansiyondan yararlanamayacağı duyuruldu. Karar 1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlüğe girdi.
"DOĞALGAZDA DA KADEMELİ FİYATLANDIRMAYA GEÇMEK İSTİYORUZ"
Bayraktar, elektrikte olduğu gibi doğalgazda da gerçek maliyeti yansıtacak bir fiyat modeline geçileceğini vurgulayarak "Doğalgaz biraz daha komplike. Doğalgazda da biraz daha hassas bir çalışmaya ihtiyaç var. İl bazlı ve iklim bazlı orada özel bir değerlendirmeye ihtiyaç var, ama orada da kademeli fiyatlandırmaya geçmek istiyoruz" ifadelerini kullandı. Bayraktar zamla ilgili ise "Ben yıl sonuna kadar herhangi bir artış beklemiyorum. Tabi bu dövize bağlı olacak. Dövizin artış oranı kadar da her zaman petrolde, doğalgazda, elektrikte piyasa fiyatlarına göre revize olacaktır. Ben bu yıl bir artış beklemiyorum. Gelecek yıl bununla ilgili Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın açıklamalarını takip etmek lazım" ifadelerini kullanmıştı.
"BÖYLE GİDERSE TÜRKİYE'DE ELEKTRİK VE DOĞALGAZA ZAM KAPIDA"
Kararlar ile birlikte dünyada da fiyatların artışa geçmesi ile birlikte Türkiye'de de fiyatlarda artış olması bekleniyor.
Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi ve eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara da sübvansiyonlar ve zamlar noktasında X hesabından açıklamalarda bulunarak 2024 yılında devletin, artan doğalgaz fiyatlarını vatandaşlara yansıtmamak için enerji şirketlerinin 280 milyar lira zararını karşıladığını ve bu tutarın 2025’te 400 milyar liraya ulaşmasının beklendiğini vurguladı.
Kara, doğalgaz fiyatının böyle giderse 2025'te en az 400 milyar TL daha aktarılacağını ifade ederek "Bir noktadan sonra elektrik ve doğalgaz fiyatlarına zam kaçınılmaz görünüyor" dedi.
