D vitamininin kanseri önlemede kanıtlanmış etkisi var mı?
D vitamini, bilinenin aksine sadece kemik sağlığımızı etkilemiyor. Olumlu etkileriyle ilişkilendirildiği birçok sağlık sorunu var. Peki bu vitaminin çağın en önemli hastalıkları arasında gösterilen kanser üzerinde önleyici etkisi var mı? Bu ilişkiyi araştıran çok sayıda çalışmada D vitamini eksikliği ile bazı kanser çeşitleri arasında bağlantı saptansa da aralarında neden sonuç bağlantısı kurulamadığı belirtiliyor. Öte yandan D vitamini düzeyi normal olan kişilerde solunum yolu hastalıklarının ve enfeksiyon şiddetinin daha az olduğunu gösteren çalışmalar bulunuyor. Bazı çalışmalar ise bebeklikten itibaren düzenli D vitamini alan çocuklarda tip 1 diyabet gelişiminin daha az görüldüğüne işaret ediyor. Habertürk Sağlık Yazarı Ceyda Erenoğlu'nun haberi
D vitamini son yıllarda en çok sözü edilen vitamin. En önemli etkisinin kemik sağlığı üzerine olduğu belirtilse de bağışıklık sistemi bozukluklarından diyabete, otoimmün hastalıklardan kansere kadar birçok hastalıkla ilişkilendiriliyor. Bu vitaminin önemi anlaşıldıkça herkes D vitamini seviyesini merak ediyor. Peki her bireyin D vitamini ölçümü yaptırması gerekiyor mu? D vitamini ölçümü yaptırmadan D vitamini takviyesi alınması doğru mu? Bu soruları yönelttiğimiz Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna “Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde; kemik sağlığı, bağışıklık sisteminin desteklenmesi ve sağlıklı gelişim için D vitamini seviyesinin normal sınırlar içinde olması gerekir. Bu vitaminin kemik sağlığı dışında da yararları var. En büyük katkısı ise bağışıklık sistemi üzerinedir” diyerek farklı yararlarından söz ediyor: “D vitamini düzeyi normal olan kişilerde solunum yolu hastalıklarının ve enfeksiyon şiddetinin daha az olduğunu gösteren çalışmalar bulunuyor. Bazı çalışmalar ise bebeklikten itibaren düzenli D vitamini alan çocuklarda tip 1 diyabet gelişiminin daha az görüldüğüne işaret ediyor.”
KANSERİ ÖNLÜYOR MU?
Uzun yıllardır D vitamini eksikliği ile kanser arasındaki ilişkiyi araştıran çok sayıda çalışmada D vitamini eksikliği ile bazı kanser çeşitleri arasında ilişki saptansa da bu ikili arasında neden sonuç bağlantısı kurulamadığı belirtiliyor. Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna, yapılan çalışmaların hemen hiçbirinde D vitamini tedavisiyle kanser gelişiminin azaldığının veya var olan kanserin düzeldiğinin gösterilemediğine dikkat çekiyor.
EKSİKLİĞİNDE NE OLUYOR?
Kişide D vitamini seviyesinin hafif ve orta düzeydeki eksikliğinde çoğunlukla bir şikâyet görülmüyor. D vitamini seviyesi çok düşük olanlarda ise halsizlik, yorgunluk, güçsüzlük, yaygın kemik ve kas ağrıları, kramplar gibi spesifik olmayan belirtiler meydana gelebiliyor. Belirtiler genellikle D vitamini eksikliğinin ağır olduğu ve uzun sürdüğü bireylerde görülüyor. D vitamini düşüklüğü, çocukluk döneminde gelişmişse raşitizm, erişkin dönemde ortaya çıkmışta kemik erimesi ve kemik kırıkları gibi sorunlara yol açabiliyor. Büyüme gelişme çağında yeterli kalsiyum ve D vitamini alınmaması durumunda kişinin doruk kemik kütlesi düşük kalıyor ve 50’li yaşlarda osteoporozla (kemik erimesi) ve kemik kırıkları ile karşılaşma riski artıyor.
5 ERİŞKİNDEN 4’ÜNDE EKSİK
Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna; “Günümüzde her 5 erişkinin 4’ünde D vitamini eksikliği bulunuyor. Yaşlı bireyler, kadınlar, ofis çalışanları, vardiyalı çalışanlar ve bakımevlerinde kalanlar bu vitaminin eksikliği ile daha sık karşılaşıyor” diyor.
D VİTAMİNİ KAYNAKLARI
D vitamini en çok hangi besinlerde bulunuyor? Deniz ürünlerinde ve özellikle somon balığında bol miktarda D vitamini bulunduğu belirtiliyor. Bu vitaminin süt, yumurta ve peynir gibi ürünlerde ise az miktarda olduğuna dikkat çekiliyor. Gıdalar günlük D vitamini ihtiyacının sadece yüzde 15-20’sini karşılamaya yeterken bu vitamin ihtiyacının büyük çoğunluğu güneş ışınları aracılığıyla deriden sentezleniyor.
GÜNEŞ ZENGİNİ ÜLKEDE D VİTAMİNİ NEDEN EKSİK OLUR?
Bu noktada akla “Güneş zengini bir ülkede D vitamini eksikliği neden bu kadar yaygın?” sorusu geliyor. Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna; “Türkiye’de yeterli D vitamini sentezi ancak mayıs - kasım ayları arasında mümkün oluyor. Bu aylarda saat 11:00 - 15:00 arası, güneş ışınlarından faydalanmak için en uygun zaman. Bu zamanı doğru değerlendirmek için belirtilen saat dilimi içinde her gün 30 – 60 dakika güneşlenmek gerek. Bunun için yüz, el ve kolların arada perde veya cam olmaksızın doğrudan güneş ışığına maruz kalması genellikle yeterlidir. Koyu tenlilerin D vitamini sentezlemesi daha zor olduğu için güneşlenme sürelerinin daha uzun olması gerekir. Kasım-mayıs ayları arasında güneşe çıkılsa bile yeterli D vitamini sentezi olmaması nedeniyle hastalarıma bu dönemde D vitamini takviyesi almalarını öneriyorum. Bu noktada güneş kremi kullanımının, D vitamini sentezini engelleyen önemli bir faktör olduğunu söylemek isterim.”
KİMLER D VİTAMİNİ DÜZEYİNİ ÖLÇTÜRMELİ?
D vitamini ölçümünün genel sağlıklı popülasyonda hiçbir dernek veya kuruluş tarafından önerilmediği belirtiliyor. Güneş ışınlarından yeterince yararlanamayan bireylere, osteoporoz sorunu olanlara, ciddi mide - bağırsak problemi bulunanlara ölçüm yapılması ve bu kişilerin D vitamin seviyelerinde düşüklük bulunması halinde tedavilerine başlanıp periyodik takiplerinin gerçekleştirilmesi gerekiyor.
YÜKSEK DOZLARA DİKKAT!
Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna; “Sağlıklı kişilerde optimal D vitami düzeyi 30-50 ng/ml aralığındadır. Sağlıklı bir kişi için günlük alınması gereken D vitamini miktarı, çocuk ve gençler için 400-1000 ünite, erişkinler için 800-2000 ünite arasıdır. Eğer kişinin D vitamini seviyesi düşükse doktor kontrolünde daha yüksek doz alınabilir. D vitamini; ağızdan tablet, sprey veya damla formu şeklinde alınmalıdır. İğne formu çok yüksek dozda D vitamini içerdiği için fazla kullanımı başta ‘D vitamini zehirlenmesi’ olmak üzere farklı yan etkilere yol açabilir. Bu nedenle doktor kontrolü olmadan kullanılmamalıdır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın uyguladığı koruma programı kapsamında bebeklere ve gebelere ücretsiz D vitamini damlaları verilmektedir” diyor.
FAZLASI DA ZARARLI
Bu noktada D vitamininin fazlasının da zararlı olduğunun unutulmaması gerekiyor. Bu vitaminin çok fazla miktarda alınması kan kalsiyumunu yükseltip mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kabızlık ve böbrek yetmezliği gibi sorunlara yol açabiliyor. Bununla birlikte uzun süreli kullanımda, böbrek taşı ve bazı kalp - damar hastalıkları risklerinin de artabileceği belirtiliyor.
