Dünya Trump'ın 'Kurtuluş Günü' tarifelerine nasıl yanıt verecek?
ABD Başkanı Trump, dün 'Kurtuluş Günü' olarak adlandırdığı 2 Nisan'da Beyaz Saray'da düzenlenen etkinlikte, diğer ülkelere karşılıklı tarifelerin uygulanmasını öngören kararnameyi imzaladı. Karar ile birlikte ülkenin en büyük ticaret ortaklarından peş peşe tepkiler geldi. Peki Trump'ın 'Kurtuluş Günü' kararlarına karşılık dünya ne yapacak?
ABD Başkanı Trump, dün Beyaz Saray'da düzenlenen etkinlikte, diğer ülkelere karşılıklı tarifelerin uygulanmasını öngören kararnameyi imzaladı.
Kararname kapsamında, ABD'nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ila yüzde 50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.
Buna göre, Avrupa Birliği'ne (AB) yüzde 20, Çin'e yüzde 34, Vietnam'a yüzde 46, Tayvan'a yüzde 32, Japonya'ya yüzde 24, Hindistan'a yüzde 26, Güney Kore'ye yüzde 25, Tayland'a yüzde 36, İsviçre'ye yüzde 31, Endonezya'ya yüzde 32, Malezya'ya yüzde 24, Kamboçya'ya yüzde 49, Güney Afrika'ya yüzde 30, Bangladeş'e yüzde 37 ve İsrail'e yüzde 17 tarife getirildi.
Türkiye, Birleşik Krallık, Brezilya, Avustralya, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Mısır ve Suudi Arabistan'ın aralarında olduğu bazı ülkeler için yüzde 10 gümrük vergisi uygulanacağı duyuruldu.
Bunlara ek olarak, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, ülkelerin karşılıklı tarifelere misilleme yapmamalarını tavsiye ederken, misilleme yapılmaması durumunda daha yüksek gümrük vergisi oranları uygulanmayacağını söyledi.
LİSTEDE RUSYA YOK
Öte yandan ABD Başkanı Donald Trump'ın imzaladığı kararname kapsamında ülkenin 185 ticaret ortağına tarife getirilmesi öngörülürken Rusya, bu listede yer almadı.
Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, ABD merkezli haber sitesi Axios'a yaptığı açıklamada, Rusya’ya yönelik ABD yaptırımlarının zaten “önemli bir ticareti engellediği” için söz konusu listeye dahil edilmediğini belirtti.
ABD'nin Rusya'ya yönelik mevcut yaptırımlarına ek olarak, Trump kısa bir süre önce Rus petrolü alıcılarını cezalandırıcı gümrük vergileri uygulamakla tehdit etmişti.
DÜNYA NASIL TEPKİ VERDİ?
Trump'ın açıklamalarının ardından ülkenin en büyük ticaret ortaklarından bazılarının vergilerini daha da artıracağını söylemesi dünya çapındaki liderler ve hükümetlerden tepkiler aldı.
Çin
Çin Ticaret Bakanlığı, Washington'dan gümrük vergilerini "derhal iptal etmesini" talep ederek, bunların "küresel ekonomik kalkınmayı tehlikeye attığını" ve ABD çıkarlarına ve uluslararası tedarik zincirlerine zarar vereceğini söyledi.
Bakanlık, "Ticaret savaşında kazanan yoktur ve korumacılık için çıkış yolu yoktur" derken karşı önlemler alacaklarını da resmen duyurdu.
Çin'in karşı önlemleri henüz bilinmese de Renmin Üniversitesi Chongyang Finansal Çalışmalar Enstitüsü dekanı Wang Wen, Guardian'a yaptığı açıklamada, Çin'in olası karşı önlemlerinin karşılıklı tarifeler ve ABD'ye bazı nadir toprak elementlerinin ihracatına daha fazla kısıtlama getirilmesi olabileceğini ileri sürdü.
AB
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen yaptığı açıklamada Trump'a çok sert tepki gösterdi.
"Başkan Trump'ın AB de dahil olmak üzere tüm dünyaya yönelik evrensel gümrük vergileri açıklaması, dünya ekonomisine büyük bir darbedir" diyen von der Leyen "Belirsizlik artacak ve daha fazla korumacılığın yükselişini tetikleyecek. Sonuçları dünya çapında milyonlarca insan için korkunç olacak" diye ekledi.
Bir sonraki adımlarına ilişkin ipucu da veren AB Komisyonu Başkanı "Çelik üzerindeki tarifelere yanıt olarak ilk karşı önlem paketini zaten duyurduk. Ve şimdi, müzakereler başarısız olursa çıkarlarımızı ve işletmelerimizi korumak için daha fazla karşı önlem almaya hazırlanıyoruz" dedi.
İngiltere
Donald Trump İngiltere'yi Avrupa ülkelerine kıyasla daha 'dost ülke' olarak gördü ve yüzde 10'luk gümrük vergileri uyguladı. Yüzde 20'lik bir oran uygulanmasını bekleyen başbakanlık kaynakları, daha yüksek orandan kurtulduğu için rahatladığını ifade etti. Keir Starmer'ın Trump yönetimine karşı daha uzlaşmacı yaklaşımının işe yaramış olabileceği ifade edildi.
Ancak uzmanlara göre bunun sonucunda İngiltere'nin büyüme tahminlerinin düşürülmesi muhtemel ve gümrük vergileri binlerce işe mal olabilir ve hükümeti sonbaharda daha fazla harcama kesintisi veya vergi artışı yapmaya zorlayabilir.
İtalya
İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, ABD'nin yeni açıkladığı gümrük vergilerini "yanlış" olarak nitelendirerek, bunun bir ticaret savaşına yol açabileceğini söyledi.
Meloni "ABD ile bir anlaşmaya varmak için elimizden gelen her şeyi yapacağız. Bu anlaşma, kaçınılmaz olarak diğer küresel aktörlerin lehine Batı'yı zayıflatacak bir ticaret savaşını önlemeyi hedefliyor" ifadelerini kullandı.
Kanada
Kanada son tarifelerden muaf tutulsa da çelik ve alüminyum ile otomobiller üzerinde hala yüzde 25 vergi ile karşı karşıya ve bu vergiler gece yarısı yürürlüğe girdi. Başbakan Mark Carney "bu tarifelere karşı önlemlerle mücadele edeceğini" ve "G7'deki en güçlü ekonomiyi inşa edeceğini" vurguladı.
Kanada Otomotiv Parçaları Üreticileri Derneği Başkanı Flavio Volpe, sosyal medyada yaptığı paylaşımda, sonucun "bir tankın yoluna kurşundan kaçmak gibi" olduğunu belirtti.
Meksika
Kanada gibi Meksika da son tarifelerden muaf tutuldu ancak Trump tarafından daha önce duyurulan vergilerle karşı karşıya.
Başkan Claudia Sheinbaum Çarşamba günü ülkenin tarifelerde "misilleme" yapmayacağını, bunun yerine Perşembe günü "kapsamlı bir program" duyuracağını söyledi.
Japonya
Tarifelerden etkilenen bir diğer ülke olan Japonya'da ise Başbakan Shigeru Ishiba "Japonya, ABD'ye en fazla yatırım yapan ülkelerden biri, dolayısıyla Washington'ın tüm ülkelere tek tip tarifeler uygulamasının mantıklı olup olmadığını merak ediyoruz" dedi. Ishiba ayrıca "Japonya'nın ulusal çıkarları için en iyisinin ne olduğunu düşünmemiz gerekiyor. En etkili yanıtı düşünürken tüm seçenekleri masaya yatırıyoruz" diye ekledi.
Öte yandan Japon otomobil üreticileri de ihracatta düşüşe hazırlanıyor. Goldman Sachs, vergilerin Japon otomobil ve otomobil parçası üreticileri üzerinde "önemli" bir etkiye sahip olacağını, zira araçların Japonya'nın ABD'ye yaptığı ihracatın %30'undan fazlasını oluşturduğunu söyledi.
Hindistan
Hindistan, ABD'ye ithal edilen tüm Hint mallarına yüzde 26'lık bir gümrük vergisi haberiyle uyandı. Trump, Hindistan'ın vergilerini "çok, çok sert" olarak niteledi ve yüzde 26'nın Hindistan tarafından uygulanan yüzde 52'lik gümrük vergileri için "indirimli karşılıklı bir gümrük vergisi" olduğunu söyledi.
Hindistan hükümeti son haftalarda tarife tavizleri için pazarlık yapmak için çok çalıştı. Yaklaşık 14 milyar dolar değerinde elektronik ürünler ve 9 milyar doların üzerinde mücevher ve takı güncellemesiyle de yeni tarifelerden en çok etkilenen sektörler arasında yer alıyor. Ancak Hindistan için şimdiye kadar en büyük ihracat endüstrilerinden biri olan ilaçların muaf olması iyi haber olarak nitelendiriliyor.
ABD'nin Hindistan ile olan ticaret açığı şu anda 46 milyar dolar ve Trump bu tarifelerin bu "tehdit" çözülene kadar devam edeceğini açıkça belirtti. Raporlara göre Hindistan, Trump'ı yatıştırmak ve tarifeleri düşürmek amacıyla mücevher, mücevher, ilaç ve otomobil parçaları da dahil olmak üzere 23 milyar dolar değerindeki ABD ithalatına uygulanan tarifeleri düşürmeyi düşünüyor, ancak henüz bir ticaret anlaşması kesinleşmedi.
Avustralya
Avustralya, Trump'ın yeni gümrük tarifesi rejiminden nispeten hafif bir şekilde kurtuldu ve sadece yüzde 10'luk genel gümrük tarifesi ödedi ancak Başbakan Anthony Albanese bu hareketi eleştirdi.
Başbakan Anthony Albanese, yeni gümrük kararının bir müttefike karşı düşmanca bir eylem olduğunu söyledi.
Albanese, "Başkan Trump karşılıklı gümrük tarifelerinden bahsetti. Karşılıklı bir gümrük tarifesi sıfır olurdu, yüzde 10 değil. Yönetimin gümrük tarifelerinin hiçbir mantığı yok ve iki ulusumuzun ortaklığının temeline aykırı. Bu bir dostun eylemi değil" dedi.
Albanese, hükümetinin Amerika'ya karşı misilleme niteliğinde gümrük vergileri koymayacağını (şu anda her iki taraf için de sıfır) ve nihayetinde Trump'ın gümrük vergilerinin yükünü Amerikan halkının çekeceğini söyledi.
Avustralya'dan çıkan ve ABD'de bulunmayan bazı kritik mineraller ise yeni gümrük tarifesinden muaf tutulacak.
Tayvan
Tayvan kabinesi, tarifeleri "çok mantıksız" olarak nitelendirdi ve konuyu ABD hükümetiyle görüşeceklerini söyledi.
Trump'ın Tayvan'a karşı duyurduğu yüzde 32'lik gümrük vergisinin Tayvan ekonomisine büyük bir darbe vurması bekleniyor. Ekonomisinin yüzde 60'tan fazlası ihracattan geliyor ve Tayvan geçen yıl yaklaşık 74 milyar dolarlık bir ticaret fazlası elde etti.
Bloomberg ekonomistleri, bu gümrük vergileri nedeniyle ABD'ye yapılan ihracatta büyük bir düşüş yaşanması nedeniyle GSYİH'sinde olası yüzde 3,8'lik bir daralma öngördü.
Geçtiğimiz hafta ortaya çıkan haberlere göre, Tayvanlı yetkililer aylardır söz konusu tarifelere nasıl yanıt vereceklerini planlıyor ve enerji ithalatını artırmak ile ikili ticareti dengelemek için kendi tarifelerini düşürmeyi düşünüyordu.
AVRUPA HANGİ ADIMLARI ATABİLİR?
Sembolikleşen ABD mallarına vergi
Sembolikleşen ABD mallarına vergi koymak, Trump tarifelerine karşı daha önce denenmiş ve test edilmiş Avrupa tepkisi olrak öne çıkıyor. Trump geçen ay çelik ve alüminyuma vergiler açıkladıktan sonra AB; burbon, Harley-Davidson motosikletleri ve çeşitli çiftlik ürünleri ile endüstriyel mallar gibi 26 milyar euroya kadar ABD malını hedefleyen misilleme vergileri hazırladığını duyurmuştu.
Blok, 3 Nisan'da yürürlüğe girmesi beklenen Trump'ın otomobil ve otomobil parçalarına uyguladığı vergilere henüz misilleme yapmadı. Uzmanlara göre AB teoride bu planlar için daha fazla tarife ve Trump'ın "kurtuluş günü" vergilerinin aynısını uygulayabilir. Ancak AB yetkililerinin bloğun ihtiyaç duyduğu mallar için ağır vergilerden kaçınmaya çalışması bekleniyor. Eski kıdemli AB ticaret müzakerecisi Ignacio García Bercero, "Önemli olan, siyasi etkiyi ve AB üzerindeki ekonomik etkiyi en üst düzeye çıkarmanızdır" ifadelerini kullandı.
ABD Bankaları ve Teknoloji Şirketleri
Uzmanlara göre AB'nin ABD'nin ekonomik çıkarlarına karşılık vermek için uzun bir seçenekleri listesi var: JP Morgan'ın Avrupa'daki işini kısıtlamak, Facebook ve Meta'ya vergi koymak, ABD şirketlerinin Avrupa hükümet sözleşmeleri için teklif vermesini durdurmak veya fikri mülkiyet haklarını sınırlamak... ABD, AB rakamlarına göre AB ile 109 milyar euro (117 milyar $) hizmet fazlası veriyor ancak Trump, Amerikan verilerine göre 236 milyar dolar (218 milyar €) olan ABD'nin AB ile olan mal açığına odaklanmış durumda.
Mart ayında çelik ve alüminyuma uygulanan tarifelerin ardından konuşan üst düzey bir AB yetkilisi, bloğun daha büyük, daha iyi ve "daha da yaratıcı" bir tepkiyi kesinlikle dışlamadığını belirterek, fikri mülkiyet hakları ve yatırım önlemlerine atıfta bulundu.
Uzun vadeli ekonomik savaş
Trump'ın gümrük vergilerini 19. yüzyıldan beri görülmemiş seviyelere geri döndürebilecek tarifelerinin ölçeği, ABD hizmetlerine karşı misilleme çağrılarını da yoğunlaştırıyor. Fransız hükümetinin eski danışmanlarından Shahin Vallée ve Fransız ulusal meclisi milletvekili David Amiel, AB'nin 'Amerikan ekonomik çıkarlarına karşı uzun vadeli ekonomik saldırılar başlatma yeteneğine sahip olması gerektiğini' ve basit ticaret tarifesi tepkilerinin ötesine geçmesi gerektiğini ifade etti.
Kapsamlı öneriler arasında, AB'nin zorlama önleyici aracının ilk kez olası kullanımı da yer alıyor. Bu, AB'ye, ticarete dair politikaları değiştirmeye zorlamak için silah olarak kullanan herhangi bir hükümete ticaret ve yatırım kısıtlamaları koyma konusunda serbestlik tanıyan güçlü bir düzenleme.
ABD'NİN DIŞ TİCARET AÇIĞI
ABD'nin dış ticaret açığı 2024 yılı genelinde de bir önceki yıla kıyasla yüzde 17 artarak 918,4 milyar dolara çıktı.
Ülkenin ihracatı geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 3,9 artışla 3,2 trilyon dolara, ithalatı yüzde 6,6 yükselerek 4,1 trilyon dolara ulaştı.
ABD'nin Çin karşısında verdiği mal ticareti açığı geçen yıl yaklaşık yüzde 6 arttı ve 295,4 milyar dolara yükseldi. Avrupa Birliği karşısında verilen mal ticareti açığı da aynı dönemde yüzde 13'e yakın artışla 235,6 milyar dolar oldu.
Ülkenin 2024'te Meksika'ya karşı verdiği mal ticareti açığı yaklaşık yüzde 13 artarak 171,8 milyar dolara çıkarken, Kanada'ya ise yüzde 1 azalışla 63,3 milyar dolara indi.
Söz konusu dönemde ABD'nin açık verdiği diğer ticaret partnerleri arasında Vietnam (123,5 milyar dolar), İrlanda (86,7 milyar dolar), Almanya (84,8 milyar dolar), Tayvan (73,9 milyar dolar), Japonya (68,5 milyar dolar), Güney Kore (66 milyar dolar), Hindistan (45,7 milyar dolar), Tayland (45,6 milyar dolar), İtalya (44 milyar dolar), İsviçre (38,5 milyar dolar), Malezya (24,8 milyar dolar), Endonezya (17,9 milyar dolar), Fransa (16,4 milyar dolar), Avusturya (13,1 milyar dolar) ve İsveç (9,8 milyar dolar) yer aldı.
TARİFELERİN ETKİSİ NE OLACAK?
Uzmanlara göre teknik olarak bu sorunun basit bir cevabı var: Malları getiren ABD firmaları, özellikle Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt'in bahsettiği gibi gümrük vergilerini derhal uygulamaya başlaması durumunda, faturayla karşı karşıya kalacak olan şirketler olacak.
Ancak tarifeler ne kadar yüksek olursa, firmalar bu maliyetleri telafi etmenin yollarını aramaya başlayacak. Bu kapsamda da ya tedarikçileri değiştirecek ve iş ortaklarını yükü paylaşmaya zorlayacak ya da ABD'liler için fiyatları artıracaklar.
Birçok firma bu adıma şimdiden hazırlandıklarını söylese de uzmanlar öngörülemezliğin riski artırdığını ifade ediyor. Uzmanlara göre bu durum hem ABD'de hem de sınırların ötesinde ekonomik durgunluk riskini artırdı.
Trump, gümrük vergilerinden kaçınmak isteyen şirketlerin işlerini ABD'de sürdürebileceklerini söylese de fabrika kurma ve işe alım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle bunun anında veya kolay bir çözüm olmadığı vurgulanıyor.
Kur dalgalanmaları ve diğer ülkelerin misillemelerini de işin içine katıldığında Trump'ın küresel ticaret dengelerini düzenleme girişiminin sonuçlarını tahmin etmek uzmanlara göre zor.
