Sigortalı çalışmak emekli işçiye ne kazandırır?
Emekli aylığı almakta iken sigortalı bir işte çalışan işçiler için sosyal güvenlik destek primi ödenir. Peki emekli işçi için ödenen sosyal güvenlik destek primi emekli aylığını artırır mı? Sigortalı çalışmanın emekliye bir avantajı var mı? Emekli işçi iş kazası yaşarsa sürekli iş göremezlik ödeneği alabilir mi? Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı...
SGDP EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?
Emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam ediyorum. Çalışan emeklilerden yapılan SGDP kesintilerinin bir faydası olup olmadığını merak ediyorum. Faydası varsa nedir? (Osman H.)
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
İşçi, memur veya esnaf emekli olduktan sonra emekli aylığını kestirmeden 4/a SSK) statüsünde çalışırsa Sosyal Güvenlik Kurumu’nca sosyal güvenlik destek primi (SGDP) alınır. Prim, çalışırken alınan brüt ücretin yüzde 30’u oranındadır. Primin 7,5 puanı işçiden, kalanı ise işverenden kesilir.
İşçi, memur veya esnaf emekli olduktan sonra BAĞ-KUR’a tabi bir işte çalışırsa prim kesintisi yapılmaz. Sosyal güvenlik destek priminin emekli aylığına hiçbir katkısı olmaz. Emekli aylığını artırmaz.
Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar için ayrıca kısa vadeli sigorta primi kesilir. İşçinin brüt ücretinin yüzde 2,25’i oranındaki kısa vadeli sigorta priminin tamamı işveren tarafından ödenir. Bu prim, diğer işçiler gibi emekli işçilere de iş kazası ve meslek hastalığına karşı güvence sağlar. Herhangi bir iş kazasında çalışma gücünde yüzde 10 ve daha fazla oranda kayıp meydana gelirse sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Emekli işçi, emekli aylığına ilave olarak ömür boyu iş göremezlik geliri alır. İş göremezlik gelirinin tutarı, çalışırken ödenen prime esas brüt kazancının yüzde 70’i ile iş göremezlik oranının çarpımı suretiyle hesaplanır. Örneğin, asgari ücretle çalışan emekli bir işçi geçirdiği iş kazasında çalışma gücünün yüzde 20’sini kaybederse, emekli aylığına ilave olarak bu yıl için her ay 3.640 TL sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.
Emekli işçi sosyal güvenlik destek primine tabi olmadan sigortasız bir işte çalışırsa ücretli izin, ihbar ve kıdem tazminatı gibi haklardan da yoksun kalır. On yıl çalışsa bile işveren tek kuruş kıdem tazminatı ödemeden işten çıkartabilir.
Bütün bunlar bir yana sigortasız bir işçi çalıştırmak yasa dışıdır. İşveren açısından mali külfeti ağır idari para cezaları söz konusudur.
BEKÂR KIZ ÇOCUĞU SSK’LI ANNE BABASINDAN ÖLÜM AYLIĞI ALABİLİR Mİ?
Kız kardeşim 04.03.1981 doğumlu ve ticaret lisesindeki stajı dolayısıyla 14.09.1998 tarihinde sigorta başlangıcı var. Normal sigorta başlangıç tarihi 22.09.1999 olduğu için emeklilik şansını kaçırdı. Kız kardeşim bekâr ve şu anda aktif olarak çalışıyor. Yaklaşık 9000 civarı prim günü bulunmaktadır. Yakın zamanda SGK’dan yazı alarak kıdem tazminatını talep ederek işyerinden ayrılmayı planlıyor. Babamız 31.12.2003 tarihinde SSK emeklisi iken vefat etti. Annemiz de yine SSK’dan emekli aylığı almakta iken 10.08.2014 tarihinde vefat etti. Başka kız kardeşimiz de yok. Bu durumda kız kardeşim işten ayrıldığında anne ve babamızın emekli aylıklarını alabilir mi? (Hikmet B.)
Kız çocuğuna SSK kapsamındaki anne babadan yetim aylığı bağlanabilmesi için evli olmaması, evli olsa bile sonradan boşanmış ya da dul kalmış olması, Türkiye veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması, kendi sigortalılığı nedeniyle emekli aylığı bağlanmamış olması gerekir. Kız kardeşiniz çalışmaya devam etse de çalışmayı bundan sonra bıraksa da 58 yaşında emekli olabilir. Çalışmayı bıraktıktan sonra emekli aylığı bağlanıncaya kadar, evlenmediği sürece yetim aylığı alabilir.
Dosyada ölüm aylığı alan başka kimse yoksa yüzde 50 oranında aylık bağlanır. Aynı anda anne ve babadan ölüm aylığına hak kazanması durumunda ise yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı ödenir.
Kendi çalışmasından dolayı emekli olduğunda yetim aylıkları kesilir.
EKSİK PRİM GÜNLERİ TOPLUCA ÖDENEBİLİR Mİ?
Yetmiş yaşındayım, 3600 günden emekli olabiliyorum, 1200 günüm eksik. Askerlik borçlanması yaptım. Yurt dışında yaşıyorum. Günlerimi ödemenin imkânı var mı? Tamamlayabilirsem Türkiye’ye dönüp emeklilik başvurusu yapmayı düşünüyorum. (Kemal T.)
Yurt dışı borçlanması yapmazsanız eksik prim günlerinizi tamamladığınızda kısmi emekli aylığı bağlatabilirsiniz. Ancak, askerlik borçlanması da yaptığınıza göre yurt içinde eksik prim günlerinizi topluca ödeme imkânı bulunmuyor. Önceki süreleriniz 4/a kapsamında ise kalan 1200 günü isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilirsiniz.
Yurt dışı borçlanması yapmanız halinde ise yurt dışındaki sigortalı çalışma süreleriniz ile her defasında bir yıla kadar işsizlik süreleriniz için 5400 güne tamamlayacak şekilde borçlanma yapmanız halinde kısmi aylık bağlatabilirsiniz.
GURBETÇİ MEMLEKETE DÖNDÜĞÜNDE GSS’DEN YARARLANABİLİR Mİ?
1966 doğumlu, TC ve ABD çifte vatandaşıyım. ABD’de lokanta işletmeciliği yapıyorum. 1996-1997 arası 9 ay kadar Türkiye’de çalıştım ama işveren sigorta primlerini yatırmadı. Dolayısıyla Türkiye’ye taşınırsam sağlık sigortam olmayacak. Türkiye’ye kesin dönüş yaparsam, sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanmak için (emeklilik maaşı almak gibi bir isteğim yok) ne yapmam gerekir? Aşırı prim ödemeden yurt dışından emekli olmuş bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak Türkiye’de sağlık hizmetlerinden yararlanmanın yolu var mı? (Atilla A.)
Sigortalı bir işte çalışmayan ve eşi vs tarafından bakılmakla yükümlü olmayan Türk vatandaşları genel sağlık sigortası (GSS) primi ödemek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) üzerinden sağlık hizmeti alabilirler. Aylık GSS primi 2025 yılı için 780,17 TL’dir. Ödeme gücü olmayanların primini devlet karşılar. Priminizi devletin karşılayabilmesi için sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfı aracılığıyla yaptıracağınız gelir testinde hane içinde kişi başına gelirinizin 2025 yılı için 8.668,50 TL’nin altında olması gerekir.
Geliriniz bu tutarın üzerinde ise sadece sizin adınıza yatıracağınız aylık 780,17 TL GSS primi ile varsa eşiniz ve bakmakla yükümlü olduğunuz aile bireyleri sağlık hizmetinden faydalanabilir.
