Vergi denetiminde dünyada 'tek' olduk
Şimdiye kadar kurduğu sistem ile önce fatura ardından fişleri dijital alanda görmeye başlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı artık dijitalleşmenin getirdiği kolaylık ile anında vergi denetimi yapmaya başladı. Gelir İdaresi'nin şimdiye kadar dijital alanda sadece bilgi ve belge topladığını söyleyen Sovos EMEA Bölgesi SAP Entegrasyonlarından Sorumlu Başkan Yardımcısı Ayhan Boyacıoğlu, artık toplanan veriler ışığında idarenin eğer hata yapılırsa fiş veya fatura kesilir kesilmez yani gerçek zamanlı ceza kesmeye başladığını söyledi. Bakanlık önce faturalarla başladığı denetimi artık fişler için de yapıyor. Boyacıoğlu bu cezanın aynı zamanda entegratör kuruluşlara da kesildiğini söyledi. Boyacıoğlu'nun verdiği bilgiye göre; Türkiye, dünya genelinde e-belge gönderiminin ardından otomatik denetim ve ceza mekanizması işletebilen tek ülke.
Türkiye, 10 yılı aşkın süre önce başladığı verginin dijital dönüşümünde mükellef kapsamı alanında doygunluk noktasına ulaştı. Verginin dijital dönüşümünü dünya genelinde ilk gerçekleştiren ülkelerden biri olarak, yıldan yıla genişleyen kapsamı ile e-belge kullanımlarını en büyük ölçekli şirketlerden en küçüklerine kadar zorunlu hale getirdi. Diğer yandan sistem sürekli gelişmeye ve sektörlere özel yeniliklerle hareketli günlerine devam ediyor. İlaç ve tıbbi malzemelerden, elektrikli araç şarj istasyonlarına kadar farklı alanlarda e-belgelerin nasıl düzenleneceğine dair geliştirmeler yapılıyor. Ve e-belgelerin dijital ortamda hazırlanması, iletilmesi, saklanabilmesi gibi becerilerin yanı sıra vergi dünyası şimdi de denetimleri konuşuyor.
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın 12 Kasım 2024 tarihinde, Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde değişiklikler yapan yeni bir tebliğ yayımladığına dikkat çeken Sovos EMEA Bölgesi SAP Entegrasyonlarından Sorumlu Başkan Yardımcısı Ayhan Boyacıoğlu "Yapılan değişiklikler kapsam genişlemesinin yanı sıra Gelir İdaresi Başkanlığı’nın süreçlerin daha titiz ilerlemesi konusundaki kararlılığının da habercisiydi. Bu tebliği takip eden aylarda, Gelir İdaresi Başkanlığı anlık dijital denetimler/tespitler yaparak şirketlere aynı ay içinde uyarılar göndermeye ve cezalar kesmeye başladı. Bu adım, bugüne kadar bu alanda veriler sadece toplanırken artık işlendiğini de gösteren önemli bir gelişme. Verginin, işler yapıldıktan çok sonra değil, gerçek zamanlı bir sorumluluk haline geldiğinin de kanıtı niteliğinde" diye konuştu.
Boyacıoğlu’nun verdiği bilgiye göre; Türkiye, dünya genelinde e-belge gönderiminin ardından otomatik denetim ve ceza mekanizması işletebilen tek ülke.
İLK ADIM SİSTEMİN İYİLEŞTİRİLMESİ
Bununla birlikte Ayhan Boyacıoğlu, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) denetim konusunda attığı bu ilk adımların cezalandırmaya değil, sistemleri iyileştirmeye yönelik olduğunu söyleyerek şunları kaydetti: “Türkiye’de ve dünyada hükümetlerin dijital vergi sistemleri oluşturmasının iki temel sebebi var. Biri sistemleri kolaylaştırarak, mükellefler için bir iş yükü olmasını engellemek. İkincisi ise vergi kayıplarını önlemek. Kişiler ya da şirketler bilinçli olarak vergi ziyanı yapmıyor bile olsa, belgelerde yazılım kaynaklı oluşabilecek teknik hatalar nedeniyle ciddi boyutlarda vergi kayıpları yaşanabiliyor. Konu hakkında yayımlanan tebliğde belirtilenler ve son aylarda yapılan gerçek zamanlı denetimlerde Gelir İdaresi Başkanlığı’nın amacının da bu hataların düzeltilmesi olduğunu görüyor, duyuyoruz. Şu an alınan aksiyonlar büyük çoğunlukla ceza değil uyarı ve düzenleme talebi şeklinde. GİB, sistemlerin hatasız işlemesi için özel entegratörlerin de daha fazla sorumluluk alması yönünde adımlar atıyor.”
ENTEGRATÖR SEÇİMİ ÖNEMLİ
Günümüzde pek çok şirket e-belgelerin hazırlanması, iletilmesi ve saklanması konusunda özel entegratörlerin sistemlerini kullanıyor. Gelir İdaresi Başkanlığı da bu çalışmaları destekliyor. Ancak tüm entegratörlerin belirli bir standardı karşılayabilmesi için artık kılavuzlarda belirlenen usul ve esaslara aykırı davrandığı tespit edilen özel entegratörlere cezai yaptırımlar da uyguluyor. Eksikliklerini gidermeyen özel entegratörlerin, özel entegratörlük izinleri Başkanlık tarafından iptal edilebiliyor. Üstelik bu entegratörler bir yıl süreyle tekrar başvuru yapamıyorlar. Bununla birlikte artık belge hataları vb sebeplerle şirketlere kesilen vergi cezalarında özel entegratör de ceza alabiliyor. Doğru data akışının sağlanması konusunda onların da daha çok sorumluluk alması bekleniyor, denetimin bir parçası haline getiriliyorlar. Gelir İdaresi Başkanlığı’na hatalı bir belge ulaşmadan ve bundan kaynaklı ceza oluşmadan önce, özel entegratör tarafından hataların tespit edilmesi ve henüz GİB’e ulaşmadan düzenlenmesi bekleniyor.
CEZA ALMAMAK İÇİN NE YAPMALI?
Peki ceza almamak için ne yapmak lazım? Ayhan Boyacıoğlu’nun verdiği bilgilere göre; ceza ile sonuçlanan e-belge hatalarında sorun genellikle, verilerin ya ilk aşamada yanlış hazırlanmasından ya da içinden geçtiği süreçte, bir yerden başka bir yere aktarılırken yolda bozulmasından kaynaklanıyor. Verilerin doğruluğu elbette muhasebe sisteminde başlıyor. Ancak sonraki aşamalarda farklı sistemler arasında pek çok geçiş noktası var. Verinin son aşamaya kadar doğru bir şekilde ulaşabilmesi için tüm bu sistemlerle entegrasyonun kusursuz tasarlanması ve uygulanması gerekiyor. Bu nedenle kullanılan sistemlerin hatasız çalışması, iyi denetlenmesi önem taşıyor. Boyacıoğlu e-belge uygulamalarının, şirketlerin kullandıkları ERP sistemleri ile uyumunun önemine de dikkat çekiyor: “Son dönemde hemen her şirketin gündeminde olan bir SAP geçişi var. SAP’nin 2027’de eski ERP sistemlerine desteğini sonlandıracağını açıklamasının ardından ilgili tüm şirketler sistemlerini yeni ERP sistemi SAP S/4 HANA’ya geçirmek için yoğun bir çaba gösteriyor. Ancak diğer tüm kanallarla birlikte e-belgelerin de bu yeni ERP’ye taşınması gerekiyor. Aksi takdirde sistemler arası akışta hatalar yaşanabilir.”
LATİN AMERİKA BİZDEN DE ÖNDE
Türkiye dijital dönüşümünü denetim aşamasına ilerletmişken, Avrupa ise henüz başlangıç aşamasında. Boyacıoğlu bu alanda başta Şili olmak üzere Latin Amerika ülkelerinin Türkiye'nin bile önünde olduğunu söylüyor. Avrupa Birliği ülkeleri, “Dijital Çağda KDV” (VAT in the Digital Age - ViDA) adında, mevcut KDV sistemini iyileştirmek ve vergi kaybını daha iyi önlemek için teknolojiyi kullanmalarını sağlayacak bir çalışma yürütüyor. Bu teklifle birlikte, Türk şirketlerin bu ülkelerde faaliyet gösterme şeklinde de önemli değişiklikler söz konusu olacak. Boyacıoğlu bu konuyu yakından takip etmenin önemini şöyle anlatıyor: “Vergi uygulamalarında her ülkenin kendine has farklı uygulamaları söz konusu. Her şeyin anlık olarak yapıldığı bir sistemde bu farklı uygulamalara hızlı adapte olabilmek de önem taşıyor. Sistemler hiçbir ülkede tam olarak netleşmiş ve değişmez halde değil. Önümüzdeki en az 5-6 yılın daha hızla ayak uydurulması gereken değişimlerle geçeceğini biliyoruz. Şirketlerin kendi uzmanlıkları olmayan bu alanda hata yapmadan ilerleyebilmesi için, değişiklikleri düzenli takip eden uzman şirketlerden danışmanlık alması önem taşıyor. Yapılan değişiklikler iş yapış şekillerinde belirli zorluklar meydana getirebilir ya da bazı aşamaları daha kolaylaştırabilir. Örneğin e-ticarette, diğer üye ülkelerdeki tüketicilere satış yapan işletmelerin tüm AB için yalnızca bir kez kayıt yaptırmalarına ve KDV yükümlülüklerini tek bir dilde, tek bir online portal üzerinden yerine getirmelerine olanak tanıyacak düzenlemeler geliyor.”
