Haklı fesihte haksız duruma düşmeyin
İşçi ve işveren, ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık hallerinde iş sözleşmesini derhal feshedebilir. İşveren bu gerekçeyle feshederse kıdem tazminatı ödemez. İşçi feshederse kıdem tazminatını alma hakkı kazanır. Derhal feshin 6 günlük hak düşürücü sürede yapılması gerekir. Peki 6 günlük hak düşürücü süre nasıl uygulanır? Süre ne zamandan başlar? İşçinin raporlu olduğu günler hak düşürücü süreyi durdurur mu? Süre dolduktan sonra iş sözleşmesi feshedilirse ne olur? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, derhal fesihle ilgili merak edilenleri yazdı
İş Kanunu, ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık konusunda hem işçiyi hem de işvereni bağlayıcı kurallar içeriyor. Kanunda belirlenen kurallara aykırılık halinde taraflar iş akdini derhal feshedebilir. Kanunun 24. maddesi işverenin uyması gereken, 25. maddesi ise işçinin uyması gereken ahlâk ve iyi niyet kurallarını düzenliyor.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Derhal fesih hakkını kullanan işçi, haklı sebeple fesih yapmış olduğu için kıdem tazminatını işverenden talep etme hakkı elde eder. Derhal fesih hakkını kullanan işveren de işçiyi haklı bir sebeple işten çıkarmış olduğu için ihbar ve kıdem tazminatı ödemez.
İşveren işe alırken gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler vererek işçiyi yanıltırsa, kendisi ya da aile fertlerinden birinin şeref ve namusuna dil uzatırsa işçi açısından derhal fesih hakkı doğar. Derhal fesih sebeplerinden biri de tacizdir. İşçinin işverence ya da diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemlerin alınmaması işçi açısından derhal fesih sebebi oluşturur.
İşçinin ücretinin eksik ödenmesi veya süresinde ödenmemesi de önemli bir derhal fesih sebebidir. Ödenmeyen ücretler konusundaki ayrıntılara aşağıda değineceğim.
İşverene derhal fesih hakkı sağlayan ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri daha geniştir. Bunlar arasında işe girerken gerçeğe aykırı bilgi vererek işvereni yanıltmak, işveren ya da aile fertlerine küfretmek, şeref ve haysiyet kırıcı ihbar ve isnatlarda bulunmak, işyerindeki diğer çalışanlara cinsel tacizde bulunmak, işyerinde başka birine sataşmak, işe sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemek, izin almaksızın veya haklı bir sebep olmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç iş günü işe gelmemek, yapmakla görevli olduğu işi, hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmek, kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmek, işyerindeki araçları bir aylık ücretiyle ödeyemeyecek derecede hasara uğratmak yer alıyor.
6 İŞ GÜNÜ İÇİNDE FESİH YAPMAYANIN HAKKI DÜŞER
Söz konusu ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınan sözleşmeyi fesih yetkisinin, haklı fesih sebebini karşı tarafın öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü içinde kullanılması gerekir. Her durumda haklı fesih sebebinin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde fesih hakkı kullanılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü süredir. Süre geçtikten sonra derhal fesih hakkı ortadan kalkar.
Örneğin, işverenin işyerinde hırsızlık yapan işçinin sözleşmesini 6 iş günü içinde yapması gerekir. Altı günlük süre, olayın gerçekleştiği tarihi izleyen günden başlar. Altı iş günü geçtikten sonra işveren işçiyi yine işten çıkartabilir ama bu kez ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda kalır.
ÜCRETİ ÖDENMEYEN İŞÇİ İÇİN DERHAL FESİH HAKKI
Haklı fesih sebebinin devamlı olması durumunda hak düşürücü süre işlemez. Yukarıda belirttiğim gibi ücretin eksik ödenmesi veya süresinde ödenmemesi işçi açısından en önemli haklı fesih sebebidir. Ücreti ödenmeyen işçi ödeme yapılmadığı sürece her zaman haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi, ücretin ödendiği ana kadar haklı fesih yapabilir. Ücretin ödendiği gün derhal fesih hakkını kaybeder.
İşçinin görev yerinin değiştirilmesi veya daimi olarak başka bir göreve atanmasının ücretin ödenmemesi durumu ile karıştırılmaması gerekir. İşçinin görev yerinin değiştirilmesi veya başka bir göreve atanması da devam eden bir durum olmakla birlikte bu tür durumlarda tebliğ tarihinden itibaren 6 iş günü içinde derhal fesih hakkı kullanılmalıdır.
RAPORLU GÜNLER HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜREYİ DURDURMAZ
Altı iş günü içinde işçi raporlu olsa dahi hak düşürücü süre durmaz. Gerek işçi açısından gerekse işveren açısından işçinin raporlu olduğu günler de 6 günlük hak düşürücü süreden sayılır.
DERHAL FESİH HAKKINI KULLANMAYAN İŞVEREN SONRADAN HAKLI FESİH SEBEBİ YAPAMAZ
İşveren, hırsızlık yaptığı tespit edilen işçiyi 6 işgünü içinde işten atarsa ihbar ve kıdem tazminatı ödemez. İşveren işçiyi işten çıkartmak yerine uyarı, kınama, ücrette kesinti gibi herhangi başka bir yaptırım uygulamakla yetinirse, 3 – 5 ay veya 3 – 5 yıl sonra hırsızlık vakasını gerekçe göstererek haklı fesih yapamaz. Bu gerekçeyle işten çıkardığında ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda kalır.
SÜRE GEÇTİKTEN SONRA FESİH YAPAN İŞÇİ HAKSIZ DURUMA DÜŞER
Hak düşürücü süre içinde iş akdini fesheden taraf karşı tarafa ihbar tazminatı ödemez. Hak düşürücü süre geçtikten sonra fesih yapılması halinde ise haklı fesih sonuçları doğmuş sayılmayacağı için karşı tarafa ihbar tazminatı ödenmesi gerekir. İşçi haklı olduğu bir konuda 6 işgünü dolduktan sonra iş akdini feshederse kıdem tazminatı alamayacağı gibi işverene de ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır.
Benzer durum işveren için de geçerlidir. İşveren derhal fesih hakkını 6 iş günü içinde kullanırsa ihbar ve kıdem tazminatı ödemezken, örneğin 7’nci gün kullanırsa ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda olur.
*Haberde AA'nın arşiv fotoğrafı kullanılmıştır.
