Ücretliler için vergi rehberi
Ücret karşılığı çalışanların kazançları ceplerine girmeden, vergisi işverence kesilir. Ancak, yıllık kazancı o yıl için belirlenen tutarı aşanlar, yıl içinde iş değiştirenler, aynı anda birden fazla işverenden ücret alanlar mart ayında beyanname vermek zorundalar. Beyanname verenler ilave vergi ödeyeceği gibi vergi iadesi de alabilirler. Peki bu yıl hangi işçi beyanname vermek zorunda? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, işçilerin vergi beyannamesi yükümlülüğüyle ilgili merak edilenleri yazdı
Kanuna göre, bir işverene bağlı çalışan işçilerin kazançları ceplerine girmeden vergisi işverence kesilerek vergi dairesine yatırılır. İşçiden kastedilen ücret karşılığı çalışan mavi veya beyaz yakalı herkestir. Her yıl için belirlenen tutarın üzerinde kazanç elde edenlerin izleyen yılın mart ayında beyanname vermesi gerekir. Beyanname vermesi gerektiğini bilmeyenler vergi cezaları ile karşı karşıya kalabiliyorlar. 2024 yılında aldığı ücretten dolayı beyanname verme yükümlülüğü olanların bu yıl 1 Mart – 2 Nisan 2025 tarihleri arasında beyanname vermesi gerekiyor.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
2024 yılında elde ettiği ücret gelirleri için bu yıl beyanname vermesi gereken işçiler şöyle:
– Tek işverenden aldığı brüt ücreti 3 milyon TL’yi aşanlar.
– Birden fazla işverenden ücret geliri elde edenlerden, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 230 bin TL’yi aşanlar.
– Birden fazla işverenden ücret geliri elde edenlerden, birinci işverenden aldıkları ücret geliri dahil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 3 milyon TL’yi aşanlar.
– Ücretlerini yabancı bir ülkedeki işverenden doğrudan doğruya alanlar (İstisna kapsamında olanlar hariç).
– İstisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri.
Geçen yıl tek işverene bağlı olarak çalışan ve ücretinden aylık vergi kesintisi yapılanlar, toplam ücretleri 3 milyon lira ve altında kalırsa bu yıl beyanname vermeyecekler. Kira veya faiz geliri gibi diğer kazançları için beyanname vermek zorunda kalsalar bile ücret gelirlerini beyannameye dahil etmeyecekler.
Ücretinden aylık vergi kesintisi yapılmamış olanlar ise tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verecekler. Ücret gelirlerinin yıllık beyannameye dahil edilmesi halinde, beyan edilen gelir için hesaplanan vergiden, geçen yıl ödenen gelir vergisi tutarı mahsup edilecek.
İŞ DEĞİŞTİRENLER BEYANNAME VERMEK ZORUNDA KALABİLİR
Yıl içinde iş değiştirenler “birden fazla işverenden ücret geliri elde edenler” olarak kabul edilir. Bu nedenle, 2024 yılında iş değiştiren veya aynı işverene bağlı olsa bile aynı grup içinde şirket adı değişenlerin de belli koşullarda beyanname vermesi gerekiyor. Aynı anda birden fazla işverene bağlı olarak ücret geliri elde edenler de bu grupta değerlendirilir.
Buna göre, 2024 yılında iş değiştiren, grup içinde şirket adı değişen veya aynı anda birden fazla işverene bağlı çalışanlar, ikinci ve sonraki işverenden aldıkları ücretler toplamı 230 bin lirayı aşmışsa beyanname verecekler. Birinci işvereni seçme hakkı çalışana aittir.
Örneğin, 2024 yılında A işvereninden 700 bin TL, B işvereninden 190 bin TL, C işvereninden 150 bin TL ücret alan bir işçi A işverenini birinci kabul eder. Diğer iki işverenden aldığı ücret toplamı 230 bin TL sınırını aştığı için bu yıl beyanname doldurmak zorundadır. Beyannamede 3 işverenden aldığı ücretlerin toplamı olan 1.040.000 TL gelir gösterilir.
2025 yılında birden sonraki işveren veya işverenlerden elde ettiği kazançlar toplamı 330 bin lirayı aşanlar 2026 yılında beyanname vermek zorunda olacaklar.
GELİR MATRAHI NASIL HESAPLANIR?
Birden sonraki işverenlerden elde edilen kazançlar toplamının 230 bin liralık beyanname sınırını aşıp aşmadığının tespitinde söz konusu brüt ücret üzerinden yüzde 15 oranında sosyal sigorta ve işsizlik sigortası primi düşülür. Örneğimizdeki işçinin birden sonraki iki işverenden elde ettiği brüt kazanç toplamı 190.000 + 150.000 TL olmak üzere 340.000 TL’dir. Bundan yüzde 15 oranında prim kesintisine karşılık 51.000 TL düşüldüğünde 289.000 TL kalır. Bu tutar 230 bin liralık beyanname sınırını aştığından, beyannamede üç işverenden alınan brüt kazanç toplamı olan 1.040.000 TL gösterilir.
Birden sonraki işverenlerden alınan kazanç toplamının beyanname sınırını aşıp aşmadığı tespit edilirken, varsa engellilik indirimi de dikkate alınır. 2024 yılında birinci derece engelliler için aylık 6.900 TL’den yıllık 82.800 TL, ikinci derece engellilere aylık 4.000 TL’den yıllık 48.000 TL, üçüncü derece engellilere de aylık 1.700 TL’den yıllık 20.400 TL vergi indirimi uygulanır. Örneğimizdeki kişi ikinci derece engellilik indiriminden yararlanıyorsa 289.000 TL’lik safi kazançtan 48.000 TL daha indirilir. Bu indirime rağmen birden sonraki işverenlerden elde edilen kazanç tutarı 241.000 TL olacağından, beyanname vermesi gerekir.
HARCAMASINI MATRAHTAN İNDİRENLERE VERGİ İADESİ
Beyanname dolduran işçiler ilave vergi ödemek zorunda kalabileceği gibi, geçen yıl yaptıkları bazı harcamalarını matrahtan indirenler vergi iadesi alabilirler.
Ücretle çalışanlar normalde eğitim, sağlık harcamalarını vergi matrahından indiremiyorlar. Beyanname dolduran ücretliler ise matrahtan indirebiliyorlar. Beyan edilen brüt gelirin yüzde 10’una kadar eğitim ve sağlık harcaması ile brüt gelirin yüzde 15’ini aşmamak şartıyla hayat ve şahıs sigorta primlerinin yarısını kazançlardan indirebilirler. Prim indirimi 12 aylık asgari ücret tutarını aşamaz. Okullar için yapılan bağışların tamamı da kazançtan indirilir. Eğitim ve sağlık harcamalarının toplamı dikkate alınır.
Örneğin 2024 yılında birinci işverenden 700.000 TL, ikinci işverenden 280.000 TL ücret alan kişinin geçen yıl 75 bin TL eğitim, 60 bin TL ise okula yaptığı bağış harcaması var diyelim. İkinci işverenden ödenen ücretten yapılan prim kesintisi sonrası bu kişinin beyana tabi vergi matrahı 833.000 TL’dir. Söz konusu eğitim - sağlık ve bağış harcamaları indirildikten sonra kalan kazanç üzerinden hesaplanan gelir vergisi 166.860 TL’dir. Söz konusu kişinin ücretlerinden geçen yıl 181.710 TL vergi kesildiği için bu kişi 2025 yılında ilave vergi ödemek yerine 14.850 TL vergi iadesi alır.
Beyanname dolduran kişi için ilave vergi çıkarsa ilk taksitinin en geç 2 Nisan 2025 tarihine kadar, ikinci taksitin de temmuz ayında ödenmesi gerekir.
MATRAHTAN İNDİRİLEBİLECEK EĞİTİM VE SAĞLIK HARCAMALARI
Eğitim ve sağlık harcamalarının kazançtan indirilebilmesi için harcamaların Türkiye’de yapılması, gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle kanıtlanması, mükellefin kendisi, eşi veya çocuklarına ait olması gerekir.
Eğitim ve öğretim kurumları, anaokulu, kreş ve dershanelere eğitim amacıyla yapılan ödemeler, eğitim amaçlı kurs ücretleri, okul servis ücretleri, kitap ve kırtasiye harcamaları, öğrencilerin özel yurtlarda ve pansiyonlarda kalmaları durumunda ödenen tutarlar eğitim harcaması olarak gösterilebilir.
Yabancı ülkelerdeki eğitim kurumlarına yapılan ödemeler ile okullarda bedeli ayrı olarak tespit edilen yemek ücretleri, gelir veya kurumlar vergisine tabi olmayan okullara ödenen eğitim ücretleri ile devlet okullarına ödenen harçlar eğitim gideri kapsamında değerlendirilmez.
Vergi mükellefi olmadıklarından özel üniversitelere yapılan ödemeler, yabancı ülke olduğu için KKTC’deki üniversitelere yapılan ödemeler vergi indirimine dahil edilmez. Başka kentte okuyan çocuk için yapılan özel yurt ödemeleri gider kabul edilirken, kiralık daire harcamaları kabul edilmez.
Özel hastaneye yapılan tedavi harcamaları indirim konusu yapılırken, aynı tedavi için eczaneden alınan ilaç karşılığı yazar kasa fişi indirim konusu yapılamaz.
