Petro-Şah Mat: Çin frene bastı, Hindistan hamleye hazırlanıyor
ABD yaptırımlarıyla değişen enerji satrancı: Moskova köşeye sıkıştı, Asya yeni bir denge arıyor. Dünyanın enerji koridorları bugün yeni bir satranç tahtasına dönmüş durumda. Habertürk TV Güvenlik Politikaları Koordinatörü Çetiner Çetin'in haberi...
ABD’nin “Rosneft” ve “Lukoil” gibi Rus enerji devlerine uyguladığı son yaptırımlar, bir yandan Çin devlet şirketlerini alım freni yapmaya, diğer yandan Hindistan rafinerilerini sözleşmelerini yeniden yazmaya itti. Bu karar, yalnızca Asya piyasalarını değil, küresel petrol ticaretinin stratejik akışını da değiştirecek yeni bir dönemin kapısını aralıyor.
ÇİN’İN DEVLERİ FREN YAPTI
Çin’in dört enerji devi — PetroChina, Sinopec (Unipec), CNOOC ve Zhenhua Oil — ABD’nin yeni yaptırım listesi sonrası deniz yoluyla Rus ham petrolü alımlarını durdurdu. Bu karar, “uyum riski” nedeniyle sigorta, bankacılık ve ödeme sistemlerinin devre dışı kalmasının ardından alındı.
Pekin’deki enerji çevreleri, bu duraklamayı “stratejik bir ara” olarak tanımlıyor. Global Times ve Caixin gibi ekonomi gazeteleri, bu adımın sadece “yaptırım korkusundan” değil, aynı zamanda “ABD-Çin ticaret geriliminin enerji cephesine sıçramasından” kaynaklandığını yazdı.
Çin’in enerji güvenliği stratejisi gereği, Rusya’dan ithal edilen ham petrol oranı yüzde 20’yi buluyordu.
Bu nedenle alınan kararın sadece ticari değil, jeopolitik bir mesaj taşıdığı düşünülüyor:
“Eğer Washington bu oyunu sertleştirirse, Pekin hamlelerini dikkatle seçecek.”
Buna rağmen, Çin’in bağımsız (teapot) rafinerilerinin bazıları, alternatif finans kanallarıyla sınırlı ölçekte Rus hamı alımına devam ediyor. Ancak bankalar, “ikincil yaptırım” tehdidi nedeniyle ödeme zincirlerini büyük ölçüde kapattı.
HİNDİSTAN’DA SÖZLEŞME ALARMI
Hindistan, Rus petrolünü “indirimli varil” olarak ithal eden en büyük alıcı konumundaydı. Ancak ABD yaptırımlarının ardından Reliance, Indian Oil, Bharat Petroleum ve Hindustan Petroleum şirketleri, “Rosneft” ve “Lukoil” ile yaptıkları uzun vadeli tedarik sözleşmelerini acilen gözden geçirmeye başladı.
Hindistan medyası, özellikle The Hindu ve Economic Times, rafinerilerin “geçiş süreci” adı altında 21 Kasım’a kadar yeni sevkiyat alımlarını durdurabileceğini aktarıyor.
Enerji analistleri, bu gelişmenin Hindistan ekonomisinde kısa vadeli bir dalgalanmaya yol açabileceğini belirtiyor. “İndirimli varillerin” azalması, Hindistan’ın pompa fiyatlarını artırmasına ve enflasyonun tırmanmasına neden olabilir.
Rafineri yetkilileri ise “yaptırımlara uyum gösterme” bahanesinin ötesinde ABD ile ilişkileri riske atmama motivasyonuna dikkat çekiyor. Zira, Washington’un “ikincil yaptırım” tehdidi, Hindistan gibi ABD ile savunma ve teknoloji iş birliği yürütmekte olan ülkeler için artık ekonomik bir uyarı niteliğinde.
KÜRESEL ETKİLER: FİYATLAR YÜKSELDİ, LOJİSTİK DARALDI
ABD’nin son yaptırımları, petrol piyasasında yüzde 5’lik ani bir fiyat artışı yarattı. Asya’da Orta Doğu menşeli ham petrolün spot primleri hızla yükselirken, Rusya dışı arzlar için talep arttı.
Avrupa Birliği’nin 19. yaptırım paketi kapsamında yürürlüğe giren “gölge filo” kısıtlamaları ve Rus LNG’sine getirilen yasak, Rusya’nın Asya’ya yönlendirdiği tanker filosunu da vurdu. Bu durum, navlun maliyetlerini artırdı, taşımacılığı daha riskli hale getirdi.
Batılı enerji danışmanlık kurumları, bu gelişmeyi “Moskova’nın yalnızca hacim değil, lojistik üstünlüğünü de kaybetmesi” olarak yorumluyor.
MOSKOVA’NIN ÇIKMAZI
Kremlin, bu yaptırımların “piyasaları istikrarsızlaştırmayı hedeflediğini” savunuyor. Ancak uzmanlara göre, Rusya’nın birim fiyat artışından elde edeceği geçici kazanç, hacim kaybı nedeniyle kısa sürede silinecek.
Moskova’nın elinde kalan en etkili koz, “gölge filo” adı verilen ve üçüncü ülkeler üzerinden yürütülen riskli tanker ağı. Ancak AB ve ABD, bu filoyu da liman ve sigorta denetimleriyle sıkıştırıyor.
Bir Rus enerji danışmanının ifadesiyle:
“Bu artık ticaret değil, diplomatik satranç… Ham petrolün fiyatını değil, rotasını belirleyenler kazanıyor.”
YENİ JEOPOLİTİK DENGE
Enerji ticaretindeki bu ani kırılma, küresel enerji haritasını yeniden şekillendiriyor.
• Çin, stratejik ara politikasıyla ABD’ye karşı “enerji diplomasisinde sessiz direniş” sergiliyor.
• Hindistan, denge siyasetini sürdürmeye çalışsa da “Washington ile ticaret, Moskova ile enerji” arasında sıkışmış durumda.
• Rusya, Asya’daki “indirimli petrol diplomasisini” korumakta zorlanıyor.
• ABD ve AB ise, “geliri kurutma” stratejisiyle Rus enerji gelirlerini baskılamayı hedefliyor.
Petrol Savaşında Taşlar Yeniden Diziliyor
Dünya, 20 yıl sonra yeniden “enerji blokları çağı”na giriyor. Soğuk Savaş’ta ideolojik olan ayrışma, bugün petrol variliyle ölçülüyor.ABD, Çin ve Hindistan’ın enerji oyununda yaptığı her hamle, sadece piyasa değil, diplomasi dengelerini de yeniden tanımlıyor. Dün Rus petrolünü “indirimli fırsat” diye alan ülkeler, bugün “yaptırım korkusuyla” aynı varilden kaçıyor
