Memurların emekliliğinde ikili sistem
Memurluğa 15 Ekim 2008 tarihinden önce başlayanlar 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununa, bu tarihten sonra başlayanlar ise 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi bulunuyor. 5434'e tabi memurların en düşük emekli aylığı 22.670 TL iken 5510'a tabi memurların en düşük emekli aylığı 16.881 TL'dir. 5510'a tabi memurların emeklilikte mağduriyet yaşamamaları için 2008 sonrası yapılması gereken reform hayata geçirilmeyi bekliyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı...
2008 SONRASI MEMURLUĞA BAŞLAYANLARIN EN DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞI NE KADAR?
İlk defa çalışmaya 1994 yılında SSK’lı olarak başladım. 2011 yılında memurluğa geçtim ve 12 yıl memurluğun ardından EYT yasasından yararlanarak emekli oldum. Toplam 9100 prim günüm bulunuyor. En düşük emekli aylığı alıyorum. Memur emeklisi olarak en düşük 16.881 TL olan en düşük emekli aylığı almam normal mi? (Osman F.)
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Evvela belirtelim ki normal değil. Memurların emekli aylığı konusunda ezberlerimizi bozmanın zamanı geldi. 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile memurların emekliliği konusunda ikili bir sistem ortaya çıktı. 15 Ekim 2008 tarihinden önce memurluğa başlamış olanlar 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi olmaya devam ederken, bu tarihten itibaren memurluğa başlayanlar 5510 Sayılı Kanuna tabi tutulmaya başladılar. Buna göre, ilk defa memurluğa 15 Ekim 2008 tarihi ve sonrasında başlayanlar ile eski adıyla SSK ve BAĞ-KUR’lu olarak tanımlanan 4/a ve 4/b statüsündeki çalışanlar emeklilik bakımından aynı kurallara tabidirler.
5510 Sayılı Kanunun temel amacı emekli aylığının kazanca göre bağlanması. Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen prime esas kazanç ne kadar yüksek ise emekli aylığı da o kadar yüksek oluyor. SGK’ya bildirilen prime esas kazanç düşük olunca emekli aylığı da düşüyor.
Memurların bazı kazançları emeklilik kesintisine tabi tutulmuyor. Başka bir ifadeyle prime esas kazanç matrahında yer almıyor. Örneğin 2023 yılında ödenmeye başlanan seyyanen zam prime esas kazanca dahil edilmiyor. Bu durum 5434’e tabi memurlar açısından da sorun teşkil etmekle birlikte 5510’a tabi memurlar açısından daha büyük etkilere yol açıyor.
Daha önce muhtelif zamanlarda konuyu gündeme getirdim. 2008 sonrası memurluğa başlayanların emeklilikte mağduriyet yaşamaması için kamu personel reformu yapılması gerekiyordu. Yasanın TBMM’deki görüşmeleri sırasında reformun kısa süre içinde hayata geçirileceği ifade edilmişti. Ancak, aradan geçen 17 yıla rağmen bu konuda bir düzenleme yapılmadı. Nasıl olsa emekli olmalarına daha zaman olduğu düşünüldü.
Oysa, daha önce SSK veya BAĞ-KUR statüsünde çalışmaya başlayıp 2008 yılından sonra memurluğa geçmiş olanlar bir süredir emekli oluyorlar. Sayıları fazla olmadığı için sesleri duyulmuyor. Yaşadıkları büyük mağduriyet görülmüyor.
Temmuz ayından itibaren 22.670 TL olarak uygulanan “en düşük emekli memur aylığı” sadece 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamındaki memurlara uygulanmaktadır. 5510’a tabi memurların önemli bir kısmı ise işçi ve esnaf statüsündeki çalışanlar gibi 16.881 TL tutarındaki en düşük emekli aylığı olan grupta yer alıyorlar. 5510’a tabi memurların mağduriyetinin ortadan kaldırılması için bir an önce reform yapılması gerekmektedir.
ENGELLİ ÇOCUK ANNESİNİN ERKEN EMEKLİLİK HAKKI
Eşim 1998 sigorta girişli. Oğlum 2012’de yüzde 100 engelli doğdu. Eşimin toplam 5010 iş günü var. Çalışmayı 2013 yılında bıraktı. 2023 yılında doğum borçlanması da yaptık. Engelli çocuk annelerine tanınan erken emeklilik hakkından yararlanabilir mi? (İsmail K.)
Engelli çocuk annelerine tanınan erken emeklilik hakkından yararlanmak için öncelikle çocuğun başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğuna dair rapor bulunması gerekir. Ağır engelli çocuğu bulunan annelerin 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki çalışma sürelerine dörtte bir oranında süre ilave edilir. İlave edilen bu sürenin tamamı yaş haddinden indirilir. Süre ilave edilmesi uygulaması çocuğun doğduğu veya engelli hale geldiği tarihten başlar.
Çocuğunuz 2012 yılında doğduğuna göre, eşinizin çocuk doğduktan sonraki çalışma sürelerine dörtte bir oranında süre ilave edilir. İsteğe bağlı sigorta primi ödenen süreler için de aynı şekilde süre ilave edilir. Eşiniz EYT kapsamında 5975 günü tamamladığı tarihte emekli olma hakkına sahip. Kalan sürelerin 772 günü için isteğe bağlı sigorta primi ödediğinizde bunun dörtte biri oranında süre ilave edilmek suretiyle eksik olan 965 günü tamamlayarak emekli olabilir. Şu an itibarıyla hak kazanmış olduğu ilave süreleri de hesaplatarak kaç gün isteğe bağlı sigorta primi ödemeniz gerektiğini bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezinden öğrenerek kesinleştirebilirsiniz. Muhtemelen 772 günden daha az isteğe bağlı sigorta primi ödemeniz yeterli olacaktır.
EŞİ ENGELLİ KADIN ERKEN EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
Yüzde 95 oranında engelliyim. Bu durum sonradan gelişti. Evde eşimin bakımına muhtacım. Bir erkek oğlumuz var ve bizden uzakta yaşıyor. Eşimin günü dolmasına rağmen emekli olamıyor. Çocuğu engelli anneler erken emeklilik hakkından faydalanıyor. Eşi engelli olanlar da erken emeklilik hakkından faydalanabiliyor mu? Eşim ayrıca 15 yıl 3600 prim günüyle emekli olabilir mi? (Uğur A.)
Eşi başkasının bakımına muhtaç derecede engelli kişiler çok büyük zorluklar ile karşı karşıyalar. Ancak, maalesef engelli çocuk annelerine tanınan erken emeklilik hakkından eşi engelli kişilerin yararlanma imkânı bulunmuyor. Bu konuda bir yasal düzenleme yapılması gerektiğini kabul etmek gerekir.
Eşiniz ilk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başladı ise 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günüyle emeklilik hakkından yararlanabilir.
